ویندوز سرور 2003 در یک نگاه

[TAHA]

اگر پيش از اين تجربه كار با سرور 2000 را داشته‌ايد، احتمالاً از نصب و راه‌اندازي ويندوز 2003 خشنود خواهيد شد. اين سرور واقعاً نسبت به نسخه‌هاي قبلي پايدارتر، ايمن‌تر و انعطاف‌پذيرتر است. مايكروسافت براي اين منظور بخش‌هاي زيادي از سيستم‌عامل 2000 را اصلاح و برخي از قسمت‌هاي آن از جمله سرويس اينترنتي IIS را بازنويسي و بازسازي كرده است. اين شركت براي اطمينان حاصل كردن از بهبود راندمان نرم‌افزار 2003 مدت تست بتاي اين محصول را به‌طور خاص افزايش داد و پس از عرضه چندين نسخه آزمايشي سرانجام محصول نهايي را در آستانه فصل دوم سال 2003 به بازار عرضه كرد. ويندوز 2003 يك ويندوز بسيار سبك و سريع است. در صورتي كه ويندوز 2000 موجود خود را به نسخه 2003 ارتقاء دهيد، پس از نصب تمام سرويس‌هايي كه روي سيستم‌عامل قبلي در حال اجرا بوده‌اند، به‌كار خود ادامه خواهند داد و تنها قابليت‌ها و اصلاحات جديد روي آن‌ها اعمال خواهند شد. اما اگر يك نسخه كاملاً تازه از ابتدا روي كامپيوتر نصب كنيد، به‌طور پيش‌فرض اغلب سرويس‌هاي كاربردي (و نه زيربنايي) سيستم‌عامل (حدود بيست سرويس از جمله سرويس‌هاي وب، FTP، SMTP و Active Directory) خاموش هستند. اين مهم‌ترين دليل سبك بودن و چابكي سرور در بدو امر است. در عمل هيچ سروري براي ارايه همه سرويس‌هاي كاربردي ممكن به‌كار نمي‌رود، حتي پس از روشن كردن چند سرويس مورد نياز، هنوز هم سيستم‌عامل سبك و سريعي در اختيار خواهيد داشت.

[TAHA]

ويندوز 2003 ظاهري مشابه ويندوز اكس‌پي دارد (البته فقط از حالت Windowd Classic Style پشتيباني شده است.) يكي از تغييرات محسوس ويندوز 2003 نسبت به نسخه قبلي، نزديك‌تر شدن قابليت‌هاي آن به خصوصيات ساير سرورهاي موجود در بازار (مانند يونيكس و لينوكس) و دورتر شدن سيستم‌عامل از پاره‌اي ويژگي‌هاي ويندوزهاي معمولي مايكروسافت (Desktop Windiows OS) است.

[TAHA]

اگر ويندوز 2003 را خودتان نصب كنيد، از نزديك مشاهده خواهيد كرد كه اين ويندوز چندان براي مصارف Desktop مناسب نيست. امکانات صوتی به‌طور پيش‌فرض در ويندوز 2003 خاموش (Disabled) است. البته مي‌توانيد آن را روشن كنيد. شتاب‌دهنده گرافيكي سخت‌افزاري كامپيوتر (Gardware Acceleration) نيز به‌طور پيش‌فرض غيرفعال است. در ابتدای كار اين موضوع چندان به چشم نمي‌آيد اما حتي اگر شتاب‌دهنده گرافيكي سخت‌افزاري را نيز در حالت Full قرار دهيد، پس از چند هفته كار با ويندوز 2003 متوجه خواهيد شد كه اين سيستم‌عامل اصلاً به درد كارهايي مثل اجراي بازي‌هاي كامپيوتري نمي‌خورد. اغلب جلوه‌هاي ويژه‌اي كه در ويندوز اكس‌پي به منظور زيبايي و راحتي محيط گرافيكي سيستم‌عامل تعبيه شده‌اند، اين‌جا خاموش و غيرفعال هستند (امكاناتي مانند سايه‌هاي زيرمنوها و جلوه ويژه Fade يا محو شدن منوها و پنجره‌ها يا لبه‌هاي نرم خطوط و نوشته‌ها و از اين قبيل) اگر به بخش تنظيمات System در كنترل پنل ويندوز 2003 مراجعه كنيد ملاحظه خواهيد كرد كه تمام اين جلوه‌ها به بهاي به‌دست آوردن راندمان بيشتر در سرويس‌دهي تحت شبكه غيرفعال شده‌اند. البته مي‌توانيد آن‌ها را فعال كنيد ولي احتمالاً تجربه‌اي مشابه من خواهيد داشت چون حتي پس از فعال كردن اين جلوه‌ها متوجه خواهيد شد كه سيستم‌عامل به اندازه ويندوز XP در اجراي آن‌ها سريع و نرم‌ نيست. به‌طوركلي GUI در ويندوز 2003 به نرمي ويندوز اكس‌پي نيست. مثلاً به تدريج كه تعداد برنامه‌هاي نصب شده روي ويندوز (و در نتيجه آيتم‌هاي قرار گرفته در منوي (Start/Programs) بيشتر مي‌شوند، منوي Programs و زيرشاخه‌هاي آن به‌طور محسوسي كندتر و كندتر كار مي‌كنند. مي‌توان گفت اگرچه ويندوز 2003 سبك‌تر و سريع‌تر از سرور‌هاي قبلي مايكروسافت است ولي عمداً براي تمركز بر روي سرويس‌دهي تحت شبكه بهينه شده است و براي كاربردهاي Desktop زياد مناسب نيست.

[TAHA]

با اين حال ويندوز 2003 هنوز هم اينترفيس گرافيكي به مراتب نرم‌تري نسبت به لينوكس‌هاي جديد دارد.
نصب ويندوز 2003 مانند ساير نسخه‌هاي اخير ويندوز آسان است و حدود 30 الي 40 دقيق طول مي‌كشد. سرور 2003 به‌طور محسوس سريع‌تر از سرور 2000 مرحله بوت شدن را طي مي‌كند. ويندوز 2003 در حال حاضر در قالب چهار نسخه Web Edition، استاندارد، Enterprise و Data Center عرضه مي‌شود كه به ترتيب براي استفاده در ميزبان‌هاي وب، شركت‌ها و سازمان‌هاي متوسط (حداكثر 1000 نفر)، سازمان‌هاي بزرگ (بيش از 1000 نفر) و سرويس‌دهنده‌هاي اينترنتي (ميزبان‌هاي وب، آي‌اس‌پي‌ها و ASPها) در نظر گرفته شده‌اند. يك نسخه مخصوص شركت‌هاي كوچك به‌نام Small Busines Server 2003 نيز عرضه شده كه براي شبكه‌اي با كم‌تر از 50 نفر كاربر در نظر گرفته شده و ارزان‌قيمت است. نسخه استاندارد حدود هزار دلار و با 5 مجوز (ClientLicense) و نسخه Enterprise حدود چهار هزار دلار و با 25 مجوز به فروش مي‌رسد. اين قيمت‌ها به نظر من با توجه به هزينه‌هاي متداول در IT، براي سازمان‌هاي بزرگ تقريباً ارزان و براي سازمان‌هاي كوچك زيادگران نيستند. در پستهای بعدی ويژگي‌ها و امكانات اين 4 نسخه را با هم مقايسه مي‌كنیم.

[TAHA]

اگر چه پس از نصب سيستم‌عامل، اغلب سرويس‌هاي كاربردي آن غيرفعال هستند ولي ويزاردهاي متعدد (Wizards) و بسيار آساني براي راه‌اندازي آن‌ها پيش‌بيني شده است كه هرگونه نگراني از اين بابت را مرتفع مي‌كنند. كار كردن با ويزارد نصب سرويس‌هاي كاربردي آن‌قدر ساده است كه حتي يك كاربر ناآزموده نيز مي‌تواند بدون روبرو شدن با مشكل عمده‌اي ويندوز 2003 را براي يك كاربرد خاص آماده كند. اين ويزاردها معمولاً بدون ايراد و خيلي سريع سرويس‌هاي موردنظر را نصب مي‌كنند.

[TAHA]

در پست بعدی مشخصات مورد نياز كامپيوتري كه قصد نصب ويندوز 2003 روي آن را داريد به تفكيك 4 نسخه مورد بحث نشان مي‌دهد. به‌طور سنتي معمولاً در بازار ايران نسخه‌هاي Enterprise هر نرم‌افزاري بيش‌تر یافت شده و به فروش مي‌رسد. براي نصب اين نسخه از ويندوز 2003 بهتر است كه از كامپيوتري با پردازنده 733 مگاهرتز يا بالاتر، 256 مگابايت رم و حداقل 5/1 گيگابايت فضاي خالي روي هاردديسك استفاده كنيد. فراموش نكنيد كه كيفيت و كارايي مادربورد در راندمان سرور تاثير بسيار زيادي دارد. در ضمن تجربه‌ من نشان مي‌دهد كه كامپيوترهايي كه از مادربوردهاي مبتني بر Chipset اينتل و پردازنده اينتل (پنتيوم و ايتانيوم) استفاده مي‌كنند با سرورهاي ويندوز بهتر كار مي‌كنند. نسخه Enterprise حداكثر از 8 پردازنده روي هر سرور 8 سرور به‌عنوان Cluster پشتيباني مي‌كند. نسخه Data Center نيز حداكثر از همين تعداد Cluster پشتيباني مي‌كند اما مي‌توان روي هر سرور حداقل 8 پردازنده و حداكثر 32 پردازنده داشت. در پستهای بعدی با حداكثر توان ويندوز 2003 از اين نظر نآشنا خواهید شد.

[TAHA]

Windows Server 2003 Family System Requirements
Datacenter Edition Enterprise Edition Standard Edition Web Edition احتياجات
133 MHz for x86
based computers
733 MHz for Itanium
based computers 133 MHz for x86
based computers
733 MHz for Itanium
based computers 133 MHz 133 MHz حداقل سرعت پردازنده
733 MHz 733 MHz 550 MHz 550 MHz سرعت پردازنده (توصيه شده)
512 MB 128 MB 128 MB 128 MB حداقل رم
1 GB 256 MB 256 MB 256 MB حداقل رم توصيه شده
1.5 GB forx86
basesd computers
2.0 GB for Itanium
based computers 1.5 GB forx86
basesd computers
2.0 GB for Itanium
based computers 1.5 GB 1.5 GB فضاهاي هاردديسك
Windows Server 2003 Family System Requirements2
Datacenter Edition Enterprise Edition Standard Edition Web Edition احتياجات
64 GB for x86
based computers
512 GB for Itanium
based computers 32 GB for x86
based computers
64 GB for Itanium
based computers 4GB 2 GB حداكثر رم
Minimum 8 required
Maximum 32 Up to 8 Up to 4 1 ro 2 پشتيباني از چند پردازنده
Up to 8 Up to 8 No No Cluster Nodes (سرورهاي خوشه‌اي)

[TAHA]

مهم‌ترين خصوصيات و بهبودها
1- ويندوز 2003 به فناوري دات‌نت مجهز است
نصب NET Framework. (چارچوب دات‌نت) بر روي سيستم‌عامل‌هاي ديگر مايكروسافت نيز به آساني امكان‌پذير است ولي حسن ويندوز 2003 اين است كه از ابتدا چارچوب دات‌نت روي آن نصب شده است و برخي تغييرات لازم براي سازگاري بيش‌تر سيستم‌عامل پياده شده است در نتيجه راندمان و سرعت اجراي برنامه‌هاي مبتني بر دات‌نت روي ويندوز 2003 به‌طور محسوس بيش‌تر است. اگر مي‌خواهيد برنامه‌هايي كه با استفاده از ويژوال استوديو دات‌نت براي اجراي در شبكه يا وب نوشته‌ايد از حداكثر توان چارچوب دات‌نت بهره بگيرد، آن‌ها را روي ويندوز 2003 (يا نسخه‌هاي بعدي ويندوز) اجرا كنيد.

[TAHA]

نسخه ششم برنامه IIS
يكي از تغييرات مهم در ويندوز 2003 اصلاحات عمده‌اي است كه در نرم‌افزار سرويس‌دهنده وب ويندوز (Internet Information Services) انجام شده است. IIS 6.0 به‌طور كامل از فناوري XML و سرويس‌هاي وب (Web Services) پشتيباني مي‌كند. IIS6 براي اجراي بهينه صفحات ASP.NET تنظيم شده است. دو ويژگي مهم IIS6 از اين قرار است كه اولاً هر برنامه تحت وب (و يا هر سايت وب) را در محيط ايزوله خود در حافظه اجرا مي‌كند بنابراين هنگ شدن و يا از كار بازماندن يك سايت باعث توقف سرويس‌دهي ساير سايت‌ها يا برنامه‌هاي تحت وب در حال اجرا روي همان سرور نخواهد شد. ثانياً تنظيمات برنامه‌ IIS از طريق فايل‌هاي متني كه از فرمت XML استفاده مي‌كنند انجام مي‌شود. اين روش‌ برخلاف نسخه‌هاي قبلي IIS كه از فايل‌هاي باينري خاصي كه تنها برنامه‌نويسان مايكروسافت از ساختار آن‌ها سر درمي‌آورند داراي اين مزيت است كه مي‌توان به‌سادگي تنظيمات IIS را به دلخواه (توسط برنامه خاصي يا به‌صورت دستي) تغيير داد ثانياً يك مورد تنظيم خاص IIS را با كپي كردن فايل‌هاي XML مربوطه روي يك سرور ديگر، كپي كرد.

[TAHA]

3- اصلاحات Active Directory
AD قلب سرويس‌هاي شبكه‌اي ويندوز را تشكيل مي‌دهد. در ويندوز 2003 اصلاحات زيادي روي سرويس دايركتوري ويندوز صورت پذيرفته است تا بهره‌وري آن بالا برود و كاركردن با آن آسان شود. يكي از مهم‌ترين تغييرات امكان‌ تغيير نام حوزه (Domain) در شبكه است. روي ويندوز 2000 اين كار به‌‌هيچ‌وجه امكان‌پذير نبود و لازم بود AD از اول دوباره نصب شود ولي در ويندوز 2003 مي‌توان با ثابت نگاه داشتن نقش (Role) سرور Forest root (در ساختار هرمي AD) نام Domain هر Forest را تغيير داد.

[TAHA]

4- مديريت سيستم‌عامل به‌صورت Command-line
چنانكه مي‌دانيد ويندوز سرور يك سيستم‌عامل گرافيكي است كه بيشتر كارهاي مديريتي آن از طريق اينترفيس‌هاي بصري طراحي شده براي اين منظور انجام مي‌شود. بسياري از مديران و سرپرستان شبكه همواره انتقاد مي‌كردند كه چرا سيستم‌عامل ويندوز هم‌چون ساير سيستم‌عامل‌هاي شبكه‌اي ابزارهاي مديريتي قوي در حالت متني (Text Mode) ندارد. اين نقص در ويندوز 2003 تا حدود زيادي برطرف شده است. پيش از اين مايكروسافت در سيستم‌عامل ويندوز 2000 سرور يك مجموعه ابزارها و امكانات مديريتي تحت عنوان WMI Windows Managemen Instrumentation تعبيه كرده بود كه مورد استقبال كارشناسان شبكه قرار گرفته بود. كاري كه مايكروسافت در ويندوز 2003 انجام داده است اين است كه اغلب امكانات WMI را از طريق خط فرمان يا همان Command-line در دسترس مديران شبكه قرار داده است. به اين ترتيب ويندوز 2003 مي‌تواند براي آن دسته از كارشناسان شبكه كه با استفاده از خط فرمان در لينوكس و يونيكس عادت دارند خشنودكننده باشد. البته همه اين ابزارها به‌طور معمول (و غالباً از طريق كنسول‌هاي MMC) به‌صورت اينترفيس گرافيكي در دسترسند.

[TAHA]

5- كنسول مديريتي Group Policy
كنسول اداره كردن خط مشي گروه‌هاي كاربري يا GPMC (مخفف Manegement Console Group Policy) يك ابزار مديريتي تازه براي آسان كردن مديريت تنظيمات مربوط به حقوق‌ كاربران، امنيت، نصب نرم‌افزارها و عمليات خودكار است. براي آن‌هايي كه با مباني مديريت شبكه‌هاي تحت ويندوز و سرويس‌ دايركتوري ويندوز 2000 آشنا هستند اهميت استفاده از خط مشي‌هاي كاربري آشكار است. ويندوز 2003 از طريق اين ابزار جديد كه به‌صورت يك برنامه الحاقي (Add-in) قابل نصب است، مديريت اين بخش از سرور ويندوز را كه همواره يكي از درخواستهای مديران شبكه بوده است آسان كرده است.

[TAHA]

6- سرويس Shadow Copy
اين قابليت جديد كه به سيستم فايلي ويندوز 2003 اضافه شده است قادر است در زمان‌هاي از پيش تعيين شده از روي كل اطلاعات يك بخش از هاردديسك (Volume) مثلاً يك پارتيشن كپي بگيرد (يا اصطلاحاً يك Snapshot تهيه كند) از آن‌جا كه سرويس Volume Shadow Copy به‌صورت خودكار عمل مي‌كند، كاربران مي‌توانند بدون نياز به تماس گرفتن با مدير شبكه و يا استفاده از ابزارهاي خاص ذخيره‌سازي نسخه‌هاي پشتيبان مانند Tape فايل‌هاي از دست رفته خود را بازيابي كنند يا به آرشيو اطلاعات خود مراجعه نمايند.

[TAHA]

7- پشتيباني از پروتكل 8021x در شبكه‌هاي بي‌سيم
شركت‌ها و سازمان‌هايي كه به‌طور جدي از شبكه‌ محلي LAN در كسب و كار خود بهره مي‌گيرند مي‌تواند با استفاده از سرويس پشتيباني از پروتكل 801.1x (Secure Wireless Lan) در ويندوز 2003 امنيت شبكه‌هاي خود را بالاتر ببرند. آنان مي‌توانند مطمئن باشند كه كليه دسترسي‌هاي فيزيكي به منابع شبكه با استفاده از پروتكل مزبور احراز هويت و رمزنگاري مي‌شوند. پروتكل 802.1x نسبت به پروتكل قبل از آن IEEE 802.11 بهبود قابل ملاحظه‌ ای پيدا كرده است.

[TAHA]

8- تحمل خرابي (Fault Tolerance)
يكي از مهم‌ترين قابليت‌هاي بهبوديافته در ويندوز 2003، توان آن در تحمل خرابي سخت‌افزار سرور است. اين قابليت به افزايش ميزان پايداري سيستم‌عامل كمك مي‌كند. ويندوز 2003 به‌كمك تكنيك قرينه‌سازي حافظه (memory mirroring)، هنگامي كه برخي از stackهاي حافظه دچار مشكل شوند، از به‌وجود آمدن اختلال در كار برنامه‌ها و سيستم‌عامل جلوگيري مي‌كند. در عين حال، هم‌شكاف‌هايPCI و هم‌حافظه رم سخت‌افزار مي‌توانند Hot-Plug باشند تا در صورت لزوم بدون نياز به خاموش كردن سيستم‌عامل و سرور كارت‌هاي سخت‌افزاري يا حافظه بيشتر به سيستم اضافه كرد.

[TAHA]

9- Terminal Service
چنان‌كه مي‌دانيد يكي از سرويس‌هاي مهمي كه همراه ويندوز 2000 سرور معرفي شد، سرويس ترمينال آن بود يكي از ضعف‌هاي مهم اين سرويس در ويندوز 2000 كيفيت رنگ‌ها (Color Depth) و وضوح تصوير ترمينال بود. اين مشكل در سرويس ترمينال ويندوز 2003 برطرف شده است. اكنون مي‌توانيد بدون داشتن ويندوز 2003 روي كامپيوتر خود، صرفاً با استفاده از برنامه Remote Desktop در ويندوز XP (يا نصب آن روي ساير انواع ويندوز) به يك سرور 2003 در شبكه متصل شويد و Desktop و تمام امكانات آن را با بالاترين كيفيت و دقت رنگ‌ها مورد استفاده قرار دهيد. ترمينال سرويس ويندوز 2003 از پروتكل RDP 5.1 استفاده مي‌كند كه پخش صوت از راه دور را نيز پشتيباني مي‌كند.

[TAHA]

يكي از مهمترين قسمت‌هاي بهبود يافته در سيستم‌عامل ويندوز سرور 2003، بخش سرويس اينترنت آن است كه عمدتاً در بر گيرنده وب سرور اين سيستم‌عامل شبكه‌اي است. Iis 6.0 در ويندوز 2003 تقريباً از نو طراحي شده و تغييرات بسيار زيادي به خود ديده است. نسخه اخير iis بسيار امن‌تر و پايدارتر است و كارايي بهتري دارد. Iis 6.0 به فناوري دات‌نت مايكروسافت مجهز است و از asp.net، سرويس‌هاي وب و فناوري xml پشتيباني كاملي به عمل مي‌آورد.