memol
10-10-2009, 03:22 PM
اسماعيل فيله كش,عباس علي آبادي , حسين فرزانه , مهدي برزويي, ابولقاسم دادرسي
كارشناسان پژوهشي ايستگاه تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي سبزوار
سبزوار - ص پ 103 - تلفن 2647006 فاكس 2647491
خلاصه
نوروزك گياهي از خانواده نعناعيان است كه تاكنون در ايران از خراسان و سمنان گزارش گرديده است . شاخ وبرگ اين گياه داراي اسانس وخاصيت آنتي بيوتيكي و پوست خارجي آن حاوي موسيلاژ است(1) . مغز دانه آن حاوي 56-50 % چربي و 30 % پروتئين دارد كه براي طباخي و خام خواري مطلوب است(2). مناطق رويشگاهي و گياهان همراه ، نوع خاك و نيز ارتفاع رويشگاهي آن در منطقه مورد بررسي قرار كرفت . نتايج حاصله نشان ميدهد:
سازگاري اين گياه با انواع خاكها بالاخص خاكهاي سبك در شيبهاي جنوبي بسيار بالاست. اين گونه با گياهاني از قبيل درمنه , افدرا , پرند تشكيل تيپ ميدهد. ميزان زادآوري در سالهاي با بارندگي مناسب خوب بوده و در صورت حمايت در سال اول, سالهاي بعد مي تواند به خوبي در برابر عوامل اقليمي و نيز شرايط چراي دام مقاومت كند .با توجه به سازگاري و دامنه پراكنش وسيع آن ، به عنوان يك گياه چند منظوره مورد حمايت قرار گيرد برنامه ريزي يراي جمع آوري بذر نوروزك ، ضمن ايجاد اشتغال در مناطق پراكنش اين گونه با ترويج و معرفي خواص داروئي آن و بازاريابي براي فروش به زراعي كردن اين گونه كمك مي نمايد .
واژه هاي کليدي : نوروزک , مناطق خشک , سبزوار, Salvia leriifolia
مقدمه
عرصه هاي منابع طبيعي با توجه به گوناگوني اقليمي در آنها در ايران داراي توانمنديهاي بسيار در عرصه رويشگاهي مي باشند . شناخت اين توانمنديها در راستاي بهره وري مناسب از آنها مي تواند راه را براي گسترش گونه هاي مناسب هر منطقه هموار سازد. جنس Salvia چند ساله و غالبا نيز بسيار معطرند. جنس Salvia 500 گونه دارد كه در ايران از اين جنس56 گونه گزارش گرديده است گياه دارويي علوفه اي و صنعتيSalvia leriifolia با نام فارسي نوروزك در ايران از خراسان و سمنان گزارش گرديده است .(3 و4)
مواد و روشها
با بررسي منابع داخلي و گزارشات ارائه شده و نيز پيمايشهاي صحرايي مكانهاي رويشگاهي اين گياه مورد بازديد قرار گرفت . تيپ هاي رويشي ، ارتفاع رويشگاهي ، ميزان بارندگي و ساير پارامترهاي اقليمي ،
كمتر از 50 % بذور سالم بوده و بسته به شرايط اقليمي و نيز حمله آفات از جمله ملخ ممكن است اين ميزان كاهش و يا افزايش پيدا كند . تاج پوشش گياه به صورت مدور متشكل از تعداد زيادي بوته به قطر 150-50 و ارتفاع 40-30 سانتيمتر مي باشد . وزن هزار دانه اين گياه با توجه به شرايط اقليمي منطقه از 50 تا 88 گرم متغير است .شروع رسيدن بذر و نيز تشكيل گل از از پايين ساقه به بالابوده ودريك ساقه همه مراحل رشد زايشي امكان دارد ديده شود..تكثير بوسيله بذر و زادآوري آن با توجه به شرايط منطقه و فصل چراي دام مناسب است .
پيشنهاد ميگردد با توجه به ارزش بسيار خوبي كه اين گياه از نظر داروئي و صنعتي دارد مطالعاتي در خصوص بازاريابي و تكثير اين گونه انجام تا ضمن ايجاد اشتغال زمينه ورود اين گونه گياهي به جرگه دانه هاي روغني فراهم گردد.
سازند هاي زمين شناسي ، نوع خاك ، گياهان همراه ، جهت شيب از جمله موارد مورد بررسي بود . فنولوژي گياه از نظر تيپ رويشي ، فرم گياه ، زمان شروع رشد ، ساقه دهي ، گلدهي و بذر دهي و دورانهاي ركود و نيز سيستم زادآوري گونه مطالعه گرديد.
نتايج و بحث
نتايج حاصل از اين بررسي نشان مي دهد كه ، گياه نوروزك با فرم بوته اي از ارتفاع 900 تا 1600 متر از سطح دريا ديده مي شود . پراكنش اين گياه در اقليم فراخشك بياباني سرد ، با متوسط 150 تا 200 ميليمتر بارندگي سالانه , در ارتفاعات سنگلاخي ، ارتفاعات كنگلومرايي سازندهاي مارني و واريزه هاي سنگي است بررسي پروفيل خاك در مناطق گسترش ريشه اين گونه نشان مي دهد كه بيش از 64% خاك شن مي باشد وبه عبارتي گسترش اين گونه بيشتر در روي خاكهاي سبك است .گسترش ريشه تا عمق 90 و پراكندگي آن تا 160 سانتيمتر اندازه گيري شد اين گونه معمولا در روي شيبهاي جنوبي حضور دارد . نوروزك بيشتر به همراه تيپ هاي گياهي Pteropyrum- - Launea Artemisia - Salsola-ديده مي شود .
مراحل فنولوژيكي گياه نشان ميدهد كه اين گياه پس از كاهش سرماي زمستانه از نيمه اسفند رشد رويشي خود را آغاز و در اوايل فروردين (بسته به شرايط محيطي ) رشد ساقه هاي گلدهنده آن شروع مي شود . ارتفاع ساقه اين گياه پس از رسيده بذور به مرحله خميري به شدت مورد چراي وحوش و دام هاي اهلي قرار ميگيرد. روستائيان قبل از خشك شدن بذور را جمع آوري به مصرف خوراكي خود مي رسانند. هاي گلدهنده آن شروع مي شود . ارتفاع ساقه گلدهنده بين 23.5-12 سانتيمتر ، تعداد رديف گلدهنده بين 9-4 رديف و تعداد بذر در هر شاخه 36-16 عدد مي باشد .
منابع و مآخذ :
حداد خداپرست و همكاران .1381. بررسي امكان استفاده از برگ نوروزك و عصاره آن بر .... .فرآورش شماره 3و4 دانشگاه آزاد اسلامي سبزوار
حداد خداپرست .1372. روزنامه قدس شماره 2054
راشد محصل و همكاران.؟. رستني هاي خراسان نشريه شماره 3 .هرباريوم دانشگاه فردوسي مشهد
-Jalili.A,Jamzad.z 1999.Red data book of Iran-Research Institute of Forest and Rangeland No -215-
A study of Autecology Salvia leriifolia in Sabzevar region
Ismaeal Filehkesh ,A.Aliabadi,H.Farzane,M.Borzoee,A.Dadrasi
Sabzevar Agriculture and Naturaral Resoursces Reserch Station
:
Abstract :
Salvia leriifolia is a member of Labiateae family that has been observed and reported in Khorasan and Semnan provinces of Iran. Researches showed that shoots of this plant have essence and antibiotic effects. After ripening of seeds in mid-may that spring forage of desert ranges will deplete, seeds of this plant are suitable source of food for light animals and wildlife.
Results of this investigation showed that: shrub form of salvia was observed in the range of 900 to 1600 meter height from sea level. The distribution of this plant was in the extremely arid cold deserts with average annual precipitation of 150-200 millimeters at stony mountains, conglomerate mountains marls and stony colluvials. The amount of propagation in the years with proper precipitation was good and if be protected will tolerate the hard conditions of climate and animal grazing at other years. Studies on marketing and propagation of this plant can introduce new jobs and opportunity of entrance of this plant to the list of oil seeds..
Key words: Salvia lerifolia, Novroozak, Arid area, Sabzevar
كارشناسان پژوهشي ايستگاه تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي سبزوار
سبزوار - ص پ 103 - تلفن 2647006 فاكس 2647491
خلاصه
نوروزك گياهي از خانواده نعناعيان است كه تاكنون در ايران از خراسان و سمنان گزارش گرديده است . شاخ وبرگ اين گياه داراي اسانس وخاصيت آنتي بيوتيكي و پوست خارجي آن حاوي موسيلاژ است(1) . مغز دانه آن حاوي 56-50 % چربي و 30 % پروتئين دارد كه براي طباخي و خام خواري مطلوب است(2). مناطق رويشگاهي و گياهان همراه ، نوع خاك و نيز ارتفاع رويشگاهي آن در منطقه مورد بررسي قرار كرفت . نتايج حاصله نشان ميدهد:
سازگاري اين گياه با انواع خاكها بالاخص خاكهاي سبك در شيبهاي جنوبي بسيار بالاست. اين گونه با گياهاني از قبيل درمنه , افدرا , پرند تشكيل تيپ ميدهد. ميزان زادآوري در سالهاي با بارندگي مناسب خوب بوده و در صورت حمايت در سال اول, سالهاي بعد مي تواند به خوبي در برابر عوامل اقليمي و نيز شرايط چراي دام مقاومت كند .با توجه به سازگاري و دامنه پراكنش وسيع آن ، به عنوان يك گياه چند منظوره مورد حمايت قرار گيرد برنامه ريزي يراي جمع آوري بذر نوروزك ، ضمن ايجاد اشتغال در مناطق پراكنش اين گونه با ترويج و معرفي خواص داروئي آن و بازاريابي براي فروش به زراعي كردن اين گونه كمك مي نمايد .
واژه هاي کليدي : نوروزک , مناطق خشک , سبزوار, Salvia leriifolia
مقدمه
عرصه هاي منابع طبيعي با توجه به گوناگوني اقليمي در آنها در ايران داراي توانمنديهاي بسيار در عرصه رويشگاهي مي باشند . شناخت اين توانمنديها در راستاي بهره وري مناسب از آنها مي تواند راه را براي گسترش گونه هاي مناسب هر منطقه هموار سازد. جنس Salvia چند ساله و غالبا نيز بسيار معطرند. جنس Salvia 500 گونه دارد كه در ايران از اين جنس56 گونه گزارش گرديده است گياه دارويي علوفه اي و صنعتيSalvia leriifolia با نام فارسي نوروزك در ايران از خراسان و سمنان گزارش گرديده است .(3 و4)
مواد و روشها
با بررسي منابع داخلي و گزارشات ارائه شده و نيز پيمايشهاي صحرايي مكانهاي رويشگاهي اين گياه مورد بازديد قرار گرفت . تيپ هاي رويشي ، ارتفاع رويشگاهي ، ميزان بارندگي و ساير پارامترهاي اقليمي ،
كمتر از 50 % بذور سالم بوده و بسته به شرايط اقليمي و نيز حمله آفات از جمله ملخ ممكن است اين ميزان كاهش و يا افزايش پيدا كند . تاج پوشش گياه به صورت مدور متشكل از تعداد زيادي بوته به قطر 150-50 و ارتفاع 40-30 سانتيمتر مي باشد . وزن هزار دانه اين گياه با توجه به شرايط اقليمي منطقه از 50 تا 88 گرم متغير است .شروع رسيدن بذر و نيز تشكيل گل از از پايين ساقه به بالابوده ودريك ساقه همه مراحل رشد زايشي امكان دارد ديده شود..تكثير بوسيله بذر و زادآوري آن با توجه به شرايط منطقه و فصل چراي دام مناسب است .
پيشنهاد ميگردد با توجه به ارزش بسيار خوبي كه اين گياه از نظر داروئي و صنعتي دارد مطالعاتي در خصوص بازاريابي و تكثير اين گونه انجام تا ضمن ايجاد اشتغال زمينه ورود اين گونه گياهي به جرگه دانه هاي روغني فراهم گردد.
سازند هاي زمين شناسي ، نوع خاك ، گياهان همراه ، جهت شيب از جمله موارد مورد بررسي بود . فنولوژي گياه از نظر تيپ رويشي ، فرم گياه ، زمان شروع رشد ، ساقه دهي ، گلدهي و بذر دهي و دورانهاي ركود و نيز سيستم زادآوري گونه مطالعه گرديد.
نتايج و بحث
نتايج حاصل از اين بررسي نشان مي دهد كه ، گياه نوروزك با فرم بوته اي از ارتفاع 900 تا 1600 متر از سطح دريا ديده مي شود . پراكنش اين گياه در اقليم فراخشك بياباني سرد ، با متوسط 150 تا 200 ميليمتر بارندگي سالانه , در ارتفاعات سنگلاخي ، ارتفاعات كنگلومرايي سازندهاي مارني و واريزه هاي سنگي است بررسي پروفيل خاك در مناطق گسترش ريشه اين گونه نشان مي دهد كه بيش از 64% خاك شن مي باشد وبه عبارتي گسترش اين گونه بيشتر در روي خاكهاي سبك است .گسترش ريشه تا عمق 90 و پراكندگي آن تا 160 سانتيمتر اندازه گيري شد اين گونه معمولا در روي شيبهاي جنوبي حضور دارد . نوروزك بيشتر به همراه تيپ هاي گياهي Pteropyrum- - Launea Artemisia - Salsola-ديده مي شود .
مراحل فنولوژيكي گياه نشان ميدهد كه اين گياه پس از كاهش سرماي زمستانه از نيمه اسفند رشد رويشي خود را آغاز و در اوايل فروردين (بسته به شرايط محيطي ) رشد ساقه هاي گلدهنده آن شروع مي شود . ارتفاع ساقه اين گياه پس از رسيده بذور به مرحله خميري به شدت مورد چراي وحوش و دام هاي اهلي قرار ميگيرد. روستائيان قبل از خشك شدن بذور را جمع آوري به مصرف خوراكي خود مي رسانند. هاي گلدهنده آن شروع مي شود . ارتفاع ساقه گلدهنده بين 23.5-12 سانتيمتر ، تعداد رديف گلدهنده بين 9-4 رديف و تعداد بذر در هر شاخه 36-16 عدد مي باشد .
منابع و مآخذ :
حداد خداپرست و همكاران .1381. بررسي امكان استفاده از برگ نوروزك و عصاره آن بر .... .فرآورش شماره 3و4 دانشگاه آزاد اسلامي سبزوار
حداد خداپرست .1372. روزنامه قدس شماره 2054
راشد محصل و همكاران.؟. رستني هاي خراسان نشريه شماره 3 .هرباريوم دانشگاه فردوسي مشهد
-Jalili.A,Jamzad.z 1999.Red data book of Iran-Research Institute of Forest and Rangeland No -215-
A study of Autecology Salvia leriifolia in Sabzevar region
Ismaeal Filehkesh ,A.Aliabadi,H.Farzane,M.Borzoee,A.Dadrasi
Sabzevar Agriculture and Naturaral Resoursces Reserch Station
:
Abstract :
Salvia leriifolia is a member of Labiateae family that has been observed and reported in Khorasan and Semnan provinces of Iran. Researches showed that shoots of this plant have essence and antibiotic effects. After ripening of seeds in mid-may that spring forage of desert ranges will deplete, seeds of this plant are suitable source of food for light animals and wildlife.
Results of this investigation showed that: shrub form of salvia was observed in the range of 900 to 1600 meter height from sea level. The distribution of this plant was in the extremely arid cold deserts with average annual precipitation of 150-200 millimeters at stony mountains, conglomerate mountains marls and stony colluvials. The amount of propagation in the years with proper precipitation was good and if be protected will tolerate the hard conditions of climate and animal grazing at other years. Studies on marketing and propagation of this plant can introduce new jobs and opportunity of entrance of this plant to the list of oil seeds..
Key words: Salvia lerifolia, Novroozak, Arid area, Sabzevar