memol
10-10-2009, 03:20 PM
كاظم دشتكيان1و محمد جعفر بحراني2
1ـ عضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد 2 ـ عضو هيأت علمي دانشگاه شيراز
يزد ـ مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد، ص پ 571 ـ 89165
خلاصه
روناس در زمره گياهان رنگدار صنعتي و دارويي بشمار مي‌آيد. ريشه روناس حاوي گليكوزيدهايي به نام اسيد روبرتيك، آليزارين، پورپورين، روبيارين، مواد پكتيكي، رزين و كلسيم است. ريشه روناس داراي خاصيت مدر، صفرا بر، ملين و تا حدودي اوره خون را كاهش مي‌دهد. يكي از خواص آن خاصيت انحلال سنگهاي مثانه و كليه است. اين تحقيق در سال 1379 به منظور بررسي اثر شوري خاك بر اين گياه انجام شد. آزمايش به صورت فاكتوريل و در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا گرديد. نتيجه نهايي حاصل اين است كه روناس گياهي است فوق العاده مقاوم به شوري و مقاومت در آن از نوع بردباري است و شوري خاك تا 3/. درصد را به خوبي تحمل مي‌كند.
واژه‌هاي كليدي: روناس، شوري، دارويي.
مقدمه
به منظور دستيابي به توسعه پايدار در بخش آب، خاك و گياهان دارويي توجه به منابع با كيفيت پايين امري اجتناب ناپذير است. وفور منابع آب و خاك شور از يك طرف و استعداد گياه روناس در مقاومت به شوري و همچنين كاربري دارويي، صنعتي و علوفه‌اي اين گياه، انگيزه پژوهش حاضر گرديد. مهمترين مواد موجود در ريشه روناس شامل آليزارين (3)، گليكوزيد (2)، لوسيدين ـ3ـ اكسيژن ـ پرايموروسايد (7)، آسپرولوزوئيد و كلسيم (6) و غيره است. به همين علت هم در رنگرزي و هم به عنوان گياه دارويي مورد توجه است. يكي از خواص آن خاصيت انحلال سنگهاي مثانه و كليه است بدين ترتيب كه نمكهاي منيزيم، سديم و آمونيوم را حل كرده و به خارج مي‌فرستد (8). ريشه اين گياه باز كننده انسداد كبد، طحال، كليه، رحم و تحريك كننده ادرار است (6)، پودر ريشه روناس از رشد تعدادي قارچ در حالت آزمايشي جلوگيري كرده و همچنين مقداري خاصيت ضد باكتريايي از خود نشان داده است (4). در برزيل استفاده از آن در مبارزه عليه نوعي تريپانوزوم نيز گزارش شده است (5). ريشه اين گياه قادر است ازت هوا را نيز تثببيت نمايد (2). حدود شش ماه بعد از كاشت قسمت سبزينه‌اي آن جهت تعليف دام چيده مي‌شود. ميزان علوفه خشك در اين چين حدود 2/5 تن در هكتار است (1).
مواد و روشها
در يك آزمايش گلخانه‌اي تأثير مقدار و نوع شوري خاك بر رشد و تركيب شيميايي روناس مورد ارزيابي قرار گرفت. آزمايش به صورت فاكتوريل و در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار و 18 تيمار انجام شد. تيمارها شامل حاصل ضرب شش ميزان شوري (0، 3/.، 6/.، 9/.، 2/1 و 5/1 در صد نمك در خاك) در سه تركيب نمكي (كلرور سديم، سولفات سديم و كلرور سديم + سولفا سديم) بودند. اجزاء اندازه‌گيري شده عبارت بودند از تعداد بوته‌هاي زنده پس از 45 روز، غلظت پرولين آزاد موجود در برگ، تعرق، وزن تر و خشك ساقه، وزن ترو خشك ريشه، وزن برگ، غلظت سديم، پتاسيم و كلسيم در اندام‌هاي هوايي گياهان. با توجه به اينكه تعدادي از گياهان بر اثر شوري زياد از بين رفتند بنابراين طرح آزمايشي از حالت متعادل خارج شد و نيز از مدل GLM نرم‌افزار SAS جهت تجزيه آماري طرح استفاده شد.
نتايج و بحث
بررسي تمامي عوامل نشان داد كه خسارت ناشي از نمكهاي مختلف عبارت است از: سولفات سديم > كلرور سديم + سولفات سديم > كلرور سديم (شكل شماره 1). حد نهايي زنده ماندن گياه در كلرور سديم كمتر ازسولفات سديم و درصد خسارت وارده به افزايش هر واحد شوري در كلرور سديم به مراتب بيشتر بوده است. افزايش شوري باعث كاهش تعداد بوته و از بين رفتن گياه گرديد. با افزايش ميزان شوري غلظت پرولين آزاد در برگ افزايش يافت، ولي در سطوح بالاتر اين مقدار دوباره كاهش يافت. افزايش شوري باعث افزايش غلظت سديم در اندام‌هاي هوايي و كاهش غلظت پتاسيم و كلسيم، طول ريشه و ساقه (شكل شماره 2)، سطح برگ، ميزان آب مصرفي، وزن ريشه و ساقه و برگ و رشد نسبي گرديد. نتيجه بررسي همه صفات در رابطه با شوري حاكي از اين است كه اختلاف بين شاهد و سطح شوري 3/0 درصد معني‌دار نيست و در سطوح بالاتر نمك رشد گياه كاهش مي‌يابد و اين كاهش معني‌دار نيز هست (شكل شماره 3). نتيجه كلي اينكه روناس گياهي است بسيار مقاوم به شوري و مقاومت آن از نوع بردباري است. معادله مس و هافمن در رابطه با شوري براي روناس را مي‌توان به شرح زير بيان نمود.
y = 100 -b ( ECe - a ) : معادله خام
y : درصد عملكرد نسبي
ECe: شوري‌عصاره‌اشباع‌خاك‌بر حسب‌دسي‌زيمنس‌برمتر
a : شوري آستانه تحمل = 14 دسي زيمنس بر متر
b : كاهش درصد عملكرد در واحد افزايش شوري = 1/2
معادله نهايي: (ECe- 1/2-100 y=)
شكل شماره 1- تاثير نمكهاي مختلف (از چپ به راست كلرور، سولفات و كلرور+سولفات سديم) با غلظت 6/0% برگياه‌روناس
شكل شماره 2- تاثير غلظتهاي مختلف نمك كلرور + سولفات‌سديم (از چپ به راست: شاهد،3/0، 6/0، 9/0، 2/1 و 5/1درصد درخاك) برگياه‌روناس
شكل شماره3- تاثيرمقاديرمختلف‌شوري خاك بر وزن ماده خشك ريشه روناس
ميانگين‌هاي داراي حروف يكسان در سطح 5% باهم اختلافي ندارند.
سپاسگزاري
در اينجا لازم است تا از كليه كساني‌كه در اجراي اين پژوهش مرا ياري نمودند به ويژه دوستان و همكاران در دانشكده كشاورزي دانشگاه شيراز (دكتر علي ابطحي، دكتر محمدتقي آساد و دكتر ابوالقاسم متين) مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع ( دكتر عادل جليلي، مهندس اسماعيل رهبر و دكتر حيدري)، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد ( مهندس محمد رضا دانشور، محمد هادي راد، عباس زارع زاده،دكتر ناصر باغستاني و خانم مهندس علائي) و مركز آموزش عالي جهاد يزد (آقاي مهندس محمد علي دهقاني‌تفتي، مهندس مهدوي و خانم مهندس نگارش) نهايت تشكر و قدرداني را بنمايم.
منابع 1 - طباطبايي، س. ه.، كمالي، ك. و س. م. ميروكيلي، 1372. گزارش نهايي طرح جامع روناس، سازمان پژوهشهاي علمي و صنعتي ايران ـ دفتر يزد.
2 - ميراب زاده، اردكاني، م. 1370، روناس، سازمان ترويج كشاورزي، 18 صفحه.
3 - Angelini, L. G, Pistelli, P. Belloni, A. Bertoli. & S. Panconeri, 1997 , Rubia tinctorum a source of natural dyes: Agronomic evaluation, quantitative analysis of alizarin and industrial assays. Ind. crops prod., 6: 303-311.
4 - CAB Abstracts, 1976-1978, The antibiotic effect of Madder root, Rubia tinctorum, Accession number: 750336128
5- Castrol, SL. and A.,V., Pinto, 1994,Screening of natural and synthetic drugs against Trypanosoma cruzi. Microbios. 78:315, 83-90.
6- Chevallier, A., M., 1996, The encyclopedia of medicinal plants. Dorling Kindersley, London.
7- Chulasiri, M.,T., Mastsushima and K., Yoshihira, 1995,Activation of lucidin-3-O-Primoroside mutagenicity by hesperidinase. Phytoch. Res. 9:6, 421-424.
8- Rajkai,G., F., Hollosy, M., Laszlo and G., Kovacs,1995, Dynamics of pH changes in Rubia tinctorum cell suspension., Hort. Sci., 27: 3, 19-21.
Effect of soil salinity on Madder (Rubia tinctorum L.)
Kazem Dashtekian & Mohammad jafar Bahrani
Yazd agricultural and natural resources research center
Email: dashtekian@yahoo.comThi (dashtekian@yahoo.comThi)s email address is being protected from spam bots, you need Javascript enabled to view it
Abstract
Mader is one of the medicinal, industrial and forage plant. In the root of plant there are Ruberythic acid, Alizarin, Purpurin, Rubiarin, Pektic material, Resin and Calcium that cause diuretic, antibilious and softened properties. One of the functions is dissolution of Blader and Kidney stones. This study was carried out for examination the effect of salinity on Madder in 2000. experiment was done as factorial in the base of complete randomized block design with 3 replications. Results showed that madder is very salt resistant plant by tolerance method and it can tolerate soil salinity up to 0.3%.
Key words: Mader, Medicinal, Salinity
1ـ عضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد 2 ـ عضو هيأت علمي دانشگاه شيراز
يزد ـ مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد، ص پ 571 ـ 89165
خلاصه
روناس در زمره گياهان رنگدار صنعتي و دارويي بشمار مي‌آيد. ريشه روناس حاوي گليكوزيدهايي به نام اسيد روبرتيك، آليزارين، پورپورين، روبيارين، مواد پكتيكي، رزين و كلسيم است. ريشه روناس داراي خاصيت مدر، صفرا بر، ملين و تا حدودي اوره خون را كاهش مي‌دهد. يكي از خواص آن خاصيت انحلال سنگهاي مثانه و كليه است. اين تحقيق در سال 1379 به منظور بررسي اثر شوري خاك بر اين گياه انجام شد. آزمايش به صورت فاكتوريل و در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا گرديد. نتيجه نهايي حاصل اين است كه روناس گياهي است فوق العاده مقاوم به شوري و مقاومت در آن از نوع بردباري است و شوري خاك تا 3/. درصد را به خوبي تحمل مي‌كند.
واژه‌هاي كليدي: روناس، شوري، دارويي.
مقدمه
به منظور دستيابي به توسعه پايدار در بخش آب، خاك و گياهان دارويي توجه به منابع با كيفيت پايين امري اجتناب ناپذير است. وفور منابع آب و خاك شور از يك طرف و استعداد گياه روناس در مقاومت به شوري و همچنين كاربري دارويي، صنعتي و علوفه‌اي اين گياه، انگيزه پژوهش حاضر گرديد. مهمترين مواد موجود در ريشه روناس شامل آليزارين (3)، گليكوزيد (2)، لوسيدين ـ3ـ اكسيژن ـ پرايموروسايد (7)، آسپرولوزوئيد و كلسيم (6) و غيره است. به همين علت هم در رنگرزي و هم به عنوان گياه دارويي مورد توجه است. يكي از خواص آن خاصيت انحلال سنگهاي مثانه و كليه است بدين ترتيب كه نمكهاي منيزيم، سديم و آمونيوم را حل كرده و به خارج مي‌فرستد (8). ريشه اين گياه باز كننده انسداد كبد، طحال، كليه، رحم و تحريك كننده ادرار است (6)، پودر ريشه روناس از رشد تعدادي قارچ در حالت آزمايشي جلوگيري كرده و همچنين مقداري خاصيت ضد باكتريايي از خود نشان داده است (4). در برزيل استفاده از آن در مبارزه عليه نوعي تريپانوزوم نيز گزارش شده است (5). ريشه اين گياه قادر است ازت هوا را نيز تثببيت نمايد (2). حدود شش ماه بعد از كاشت قسمت سبزينه‌اي آن جهت تعليف دام چيده مي‌شود. ميزان علوفه خشك در اين چين حدود 2/5 تن در هكتار است (1).
مواد و روشها
در يك آزمايش گلخانه‌اي تأثير مقدار و نوع شوري خاك بر رشد و تركيب شيميايي روناس مورد ارزيابي قرار گرفت. آزمايش به صورت فاكتوريل و در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار و 18 تيمار انجام شد. تيمارها شامل حاصل ضرب شش ميزان شوري (0، 3/.، 6/.، 9/.، 2/1 و 5/1 در صد نمك در خاك) در سه تركيب نمكي (كلرور سديم، سولفات سديم و كلرور سديم + سولفا سديم) بودند. اجزاء اندازه‌گيري شده عبارت بودند از تعداد بوته‌هاي زنده پس از 45 روز، غلظت پرولين آزاد موجود در برگ، تعرق، وزن تر و خشك ساقه، وزن ترو خشك ريشه، وزن برگ، غلظت سديم، پتاسيم و كلسيم در اندام‌هاي هوايي گياهان. با توجه به اينكه تعدادي از گياهان بر اثر شوري زياد از بين رفتند بنابراين طرح آزمايشي از حالت متعادل خارج شد و نيز از مدل GLM نرم‌افزار SAS جهت تجزيه آماري طرح استفاده شد.
نتايج و بحث
بررسي تمامي عوامل نشان داد كه خسارت ناشي از نمكهاي مختلف عبارت است از: سولفات سديم > كلرور سديم + سولفات سديم > كلرور سديم (شكل شماره 1). حد نهايي زنده ماندن گياه در كلرور سديم كمتر ازسولفات سديم و درصد خسارت وارده به افزايش هر واحد شوري در كلرور سديم به مراتب بيشتر بوده است. افزايش شوري باعث كاهش تعداد بوته و از بين رفتن گياه گرديد. با افزايش ميزان شوري غلظت پرولين آزاد در برگ افزايش يافت، ولي در سطوح بالاتر اين مقدار دوباره كاهش يافت. افزايش شوري باعث افزايش غلظت سديم در اندام‌هاي هوايي و كاهش غلظت پتاسيم و كلسيم، طول ريشه و ساقه (شكل شماره 2)، سطح برگ، ميزان آب مصرفي، وزن ريشه و ساقه و برگ و رشد نسبي گرديد. نتيجه بررسي همه صفات در رابطه با شوري حاكي از اين است كه اختلاف بين شاهد و سطح شوري 3/0 درصد معني‌دار نيست و در سطوح بالاتر نمك رشد گياه كاهش مي‌يابد و اين كاهش معني‌دار نيز هست (شكل شماره 3). نتيجه كلي اينكه روناس گياهي است بسيار مقاوم به شوري و مقاومت آن از نوع بردباري است. معادله مس و هافمن در رابطه با شوري براي روناس را مي‌توان به شرح زير بيان نمود.
y = 100 -b ( ECe - a ) : معادله خام
y : درصد عملكرد نسبي
ECe: شوري‌عصاره‌اشباع‌خاك‌بر حسب‌دسي‌زيمنس‌برمتر
a : شوري آستانه تحمل = 14 دسي زيمنس بر متر
b : كاهش درصد عملكرد در واحد افزايش شوري = 1/2
معادله نهايي: (ECe- 1/2-100 y=)
شكل شماره 1- تاثير نمكهاي مختلف (از چپ به راست كلرور، سولفات و كلرور+سولفات سديم) با غلظت 6/0% برگياه‌روناس
شكل شماره 2- تاثير غلظتهاي مختلف نمك كلرور + سولفات‌سديم (از چپ به راست: شاهد،3/0، 6/0، 9/0، 2/1 و 5/1درصد درخاك) برگياه‌روناس
شكل شماره3- تاثيرمقاديرمختلف‌شوري خاك بر وزن ماده خشك ريشه روناس
ميانگين‌هاي داراي حروف يكسان در سطح 5% باهم اختلافي ندارند.
سپاسگزاري
در اينجا لازم است تا از كليه كساني‌كه در اجراي اين پژوهش مرا ياري نمودند به ويژه دوستان و همكاران در دانشكده كشاورزي دانشگاه شيراز (دكتر علي ابطحي، دكتر محمدتقي آساد و دكتر ابوالقاسم متين) مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع ( دكتر عادل جليلي، مهندس اسماعيل رهبر و دكتر حيدري)، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد ( مهندس محمد رضا دانشور، محمد هادي راد، عباس زارع زاده،دكتر ناصر باغستاني و خانم مهندس علائي) و مركز آموزش عالي جهاد يزد (آقاي مهندس محمد علي دهقاني‌تفتي، مهندس مهدوي و خانم مهندس نگارش) نهايت تشكر و قدرداني را بنمايم.
منابع 1 - طباطبايي، س. ه.، كمالي، ك. و س. م. ميروكيلي، 1372. گزارش نهايي طرح جامع روناس، سازمان پژوهشهاي علمي و صنعتي ايران ـ دفتر يزد.
2 - ميراب زاده، اردكاني، م. 1370، روناس، سازمان ترويج كشاورزي، 18 صفحه.
3 - Angelini, L. G, Pistelli, P. Belloni, A. Bertoli. & S. Panconeri, 1997 , Rubia tinctorum a source of natural dyes: Agronomic evaluation, quantitative analysis of alizarin and industrial assays. Ind. crops prod., 6: 303-311.
4 - CAB Abstracts, 1976-1978, The antibiotic effect of Madder root, Rubia tinctorum, Accession number: 750336128
5- Castrol, SL. and A.,V., Pinto, 1994,Screening of natural and synthetic drugs against Trypanosoma cruzi. Microbios. 78:315, 83-90.
6- Chevallier, A., M., 1996, The encyclopedia of medicinal plants. Dorling Kindersley, London.
7- Chulasiri, M.,T., Mastsushima and K., Yoshihira, 1995,Activation of lucidin-3-O-Primoroside mutagenicity by hesperidinase. Phytoch. Res. 9:6, 421-424.
8- Rajkai,G., F., Hollosy, M., Laszlo and G., Kovacs,1995, Dynamics of pH changes in Rubia tinctorum cell suspension., Hort. Sci., 27: 3, 19-21.
Effect of soil salinity on Madder (Rubia tinctorum L.)
Kazem Dashtekian & Mohammad jafar Bahrani
Yazd agricultural and natural resources research center
Email: dashtekian@yahoo.comThi (dashtekian@yahoo.comThi)s email address is being protected from spam bots, you need Javascript enabled to view it
Abstract
Mader is one of the medicinal, industrial and forage plant. In the root of plant there are Ruberythic acid, Alizarin, Purpurin, Rubiarin, Pektic material, Resin and Calcium that cause diuretic, antibilious and softened properties. One of the functions is dissolution of Blader and Kidney stones. This study was carried out for examination the effect of salinity on Madder in 2000. experiment was done as factorial in the base of complete randomized block design with 3 replications. Results showed that madder is very salt resistant plant by tolerance method and it can tolerate soil salinity up to 0.3%.
Key words: Mader, Medicinal, Salinity