Borna66
03-16-2009, 05:59 PM
عينيت از منظر وبر
به نظر مي رسد كه وبر در مقاله ي « عينيت در علوم اجتماعي و سياست اجتماعي » بدنبال پاسخ براي اين پرسش كانتي است كه « حصول معرفت علمي به پديده هاي اجتماعي و فرهنگي چگونه امكان پذير است؟ ».
در پاسخ به اين سوال وبر نخست درباره ي برخي مقدمات صحبت مي كند تا ويژگي مطالعه ي علمي را در آنچه او علوم فرهنگي مي نامد ، نشان دهد.
اول ، اين كه او ميان علوم فرهنگي و علوم طبيعي از اين منظر تمايز قائل مي شود كه در علوم فرهنگي همواره محقق با « وقايع منفرد تاريخي » سروكار دارد ، و گرايش به جستجوي قوانين عام و هميشگي در علوم فرهنگي (همچون علم طبيعي) را به چالش مي كشد. از نظر او جريان پايان ناپذير وقايع بي شمار تا ابديت جاري است و ارزشهايي كه ما بر طبق آن اين وقايع را بررسي مي كنيم مرتب دستخوش تغيير و دگرگوني است. بدين لحاظ در هر مقطع زماني نيازمند بازسازي و بازتعريفي از واقعيت منفرد تاريخي هستيم.
دوم ، اين كه تاكيد مي كند كه اين « فرديت هاي ساختاري » يا همان واقعيتهاي منفرد تاريخي در علوم فرهنگي نه فقط بر پايه ي روشهاي كمي كه از طريق روشهاي كيفي و همدلانه نيز قابل شناخت هستند.
سومين بحث او در خصوصيات علوم فرهنگي بحثش پيرامون ارزش (آرمان) و مطالعه ي علمي است. به نظر مي رسد كه او دنياي ارزش و دنياي علم را به عنوان دو حوزه ي جداگانه و درآميخته در نظر مي گيرد كه در آن دنياي ارزشها شامل آرمانهايي است كه دنبال مي كنيم. اين آرمانها هم قبل از شروع مطالعه ي علمي و هم در حين آن حضور دارند و پديدار مي گردند. محقق با توجه به ارزشهايش موضوع مطالعه ي علمي خود را بر مي گزيند. اما در تحليل موضوع بايد صرفا بر حقايق عيني تكيه مي كند. بدين طريق علم حامي ، روشن كننده و در خدمت ارزشهاي ما قرار مي گيرد.
چهارم ، بحث او درباره ي بررسي سيستماتيك يك واقعه ي منفرد تاريجي با توجه به درآميختگي عوامل گوناگون مي باشد. از نظر او هر پديده ي اجتماعي معلول عوامل بسياري است بدين جهت وبر با هر گونه نگاه تك عاملي به واقعيت هاي اجتماعي مخالف است. همانگونه كه برخي تمامي پديده هاي فرهنگي و اجتماعي را مشروط و مربوط به اقتصاد دانسته و ديگر عوامل را تصادفي دانسته و ناديده مي گيرند. بررسي سيستماتيك واقعه منفرد تاريخي به مبارزه با اين شيوه ي نگرش مي پردازد و هر چند كه عامل اقتصاد را مهم مي داند اما مي كوشد منظومه اي از عوامل را در جهت روشن كردن ريشه هاي پيدايش پديده هاي اجتماعي و فرهنگي در نظر بگيرد. اين منظومه عقلاني ، معنادار و به نظر « موقتي » است و از آنجا كه پژوهشهاي ما داراي پيش فرضهاي فرهنگي و ارزشي است تنها بخشي از واقعه ي منفرد تاريخي را برجسته مي كند. در اين منظومه ي علي و تفهمي حقيقت علمي چيزي نيست جز آنچه براي تمام جويندگان حقيقت معتبر است. از نظر وبر واقعيت به خودي خود بي معناست و اين نظام ارزشي محقق يا عصر اوست كه بخشي از آنرا برجسته مي كند و پديده ها را از آن منظر به مطالعه مي نشيند.
پس از طرح اين مقدمات ِ چهارگانه وبر به اين پرسش مي پردازد كه نظريه و مفهوم سازي نظري براي علوم فرهنگي و اجتماعي چگونه ممكن است؟
پاسخ او ايجاد « سنخ آرماني » از وقايع منفرد تاريخي است. سنخ آرماني ابزاري صريح و عاري از ابهام براي شناخت واقعيت اجتماعي است كه نشانگر مجموعه اي از روابط و مناسبات منطقي ميان اجزاء واقعيت مي باشد و شامل برساختن روابط و مناسباتي است كه تخيل ما معقول بودن آنها و امكان عيني آنها را مي پذيرد.
هدف از ساختن مفاهيم سنخ آرماني هميشه اين است كه خصوصيت منفرد و يگانه ي پديده هاي فرهنگي به روشني وضوح يابد. از اين نظر سنخ آرماني يك برساخته ي مفهومي است كه نه واقعيت تاريخي و نه حتي واقعيت حقيقي است.
سنخ آرماني در خدمت شناخت ِ واقعيت ِ تاريخي قرار مي گيرد و وسيله اي براي درك بهتر آن است و موفقيت آن در گرو آشكار ساختن همبستگي هاي مقابل و شرايط علي و معناي پديده هاي فرهنگي مي باشد.
و چون خصلت فرهنگ در جاري بودن مداوم و دگرگوني پايان ناپذير مي باشد در هر مقطع تاريخي و فرهنگي نياز مداوم به گذار از یک نوع از سنخ آرماني به ديگري ، لازم مي آيد و چون محتواي مفاهيم تاريخي ضرورتا دستخوش دگرگوني مي شود لذا بايد در هر فرصت ممكن به دقت و روشني فرمول بندي گردد. بدين ترتيب شناخت معناي فرهنگي و الگوي انضمامي تاريخي يا همان سنخ آرماني ، تنها هدف انحصاري و نهايي علوم اجتماعي است.
منبع:
روش شناسی ماکس وبر (مجموعه مقالات) ، ترجمه ی حسن چاوشیان ، تهران: مرکز 1384.
خلاصه ای از مقاله ی دوم « عینیت در علوم اجتماعی و سیاست اجتماعی ».
برگرفته از :
كد - لینک:
جامعه شناسی (http://social-me.blogfa.com)
:104:
گردآونده:طه-Borna66
به نظر مي رسد كه وبر در مقاله ي « عينيت در علوم اجتماعي و سياست اجتماعي » بدنبال پاسخ براي اين پرسش كانتي است كه « حصول معرفت علمي به پديده هاي اجتماعي و فرهنگي چگونه امكان پذير است؟ ».
در پاسخ به اين سوال وبر نخست درباره ي برخي مقدمات صحبت مي كند تا ويژگي مطالعه ي علمي را در آنچه او علوم فرهنگي مي نامد ، نشان دهد.
اول ، اين كه او ميان علوم فرهنگي و علوم طبيعي از اين منظر تمايز قائل مي شود كه در علوم فرهنگي همواره محقق با « وقايع منفرد تاريخي » سروكار دارد ، و گرايش به جستجوي قوانين عام و هميشگي در علوم فرهنگي (همچون علم طبيعي) را به چالش مي كشد. از نظر او جريان پايان ناپذير وقايع بي شمار تا ابديت جاري است و ارزشهايي كه ما بر طبق آن اين وقايع را بررسي مي كنيم مرتب دستخوش تغيير و دگرگوني است. بدين لحاظ در هر مقطع زماني نيازمند بازسازي و بازتعريفي از واقعيت منفرد تاريخي هستيم.
دوم ، اين كه تاكيد مي كند كه اين « فرديت هاي ساختاري » يا همان واقعيتهاي منفرد تاريخي در علوم فرهنگي نه فقط بر پايه ي روشهاي كمي كه از طريق روشهاي كيفي و همدلانه نيز قابل شناخت هستند.
سومين بحث او در خصوصيات علوم فرهنگي بحثش پيرامون ارزش (آرمان) و مطالعه ي علمي است. به نظر مي رسد كه او دنياي ارزش و دنياي علم را به عنوان دو حوزه ي جداگانه و درآميخته در نظر مي گيرد كه در آن دنياي ارزشها شامل آرمانهايي است كه دنبال مي كنيم. اين آرمانها هم قبل از شروع مطالعه ي علمي و هم در حين آن حضور دارند و پديدار مي گردند. محقق با توجه به ارزشهايش موضوع مطالعه ي علمي خود را بر مي گزيند. اما در تحليل موضوع بايد صرفا بر حقايق عيني تكيه مي كند. بدين طريق علم حامي ، روشن كننده و در خدمت ارزشهاي ما قرار مي گيرد.
چهارم ، بحث او درباره ي بررسي سيستماتيك يك واقعه ي منفرد تاريجي با توجه به درآميختگي عوامل گوناگون مي باشد. از نظر او هر پديده ي اجتماعي معلول عوامل بسياري است بدين جهت وبر با هر گونه نگاه تك عاملي به واقعيت هاي اجتماعي مخالف است. همانگونه كه برخي تمامي پديده هاي فرهنگي و اجتماعي را مشروط و مربوط به اقتصاد دانسته و ديگر عوامل را تصادفي دانسته و ناديده مي گيرند. بررسي سيستماتيك واقعه منفرد تاريخي به مبارزه با اين شيوه ي نگرش مي پردازد و هر چند كه عامل اقتصاد را مهم مي داند اما مي كوشد منظومه اي از عوامل را در جهت روشن كردن ريشه هاي پيدايش پديده هاي اجتماعي و فرهنگي در نظر بگيرد. اين منظومه عقلاني ، معنادار و به نظر « موقتي » است و از آنجا كه پژوهشهاي ما داراي پيش فرضهاي فرهنگي و ارزشي است تنها بخشي از واقعه ي منفرد تاريخي را برجسته مي كند. در اين منظومه ي علي و تفهمي حقيقت علمي چيزي نيست جز آنچه براي تمام جويندگان حقيقت معتبر است. از نظر وبر واقعيت به خودي خود بي معناست و اين نظام ارزشي محقق يا عصر اوست كه بخشي از آنرا برجسته مي كند و پديده ها را از آن منظر به مطالعه مي نشيند.
پس از طرح اين مقدمات ِ چهارگانه وبر به اين پرسش مي پردازد كه نظريه و مفهوم سازي نظري براي علوم فرهنگي و اجتماعي چگونه ممكن است؟
پاسخ او ايجاد « سنخ آرماني » از وقايع منفرد تاريخي است. سنخ آرماني ابزاري صريح و عاري از ابهام براي شناخت واقعيت اجتماعي است كه نشانگر مجموعه اي از روابط و مناسبات منطقي ميان اجزاء واقعيت مي باشد و شامل برساختن روابط و مناسباتي است كه تخيل ما معقول بودن آنها و امكان عيني آنها را مي پذيرد.
هدف از ساختن مفاهيم سنخ آرماني هميشه اين است كه خصوصيت منفرد و يگانه ي پديده هاي فرهنگي به روشني وضوح يابد. از اين نظر سنخ آرماني يك برساخته ي مفهومي است كه نه واقعيت تاريخي و نه حتي واقعيت حقيقي است.
سنخ آرماني در خدمت شناخت ِ واقعيت ِ تاريخي قرار مي گيرد و وسيله اي براي درك بهتر آن است و موفقيت آن در گرو آشكار ساختن همبستگي هاي مقابل و شرايط علي و معناي پديده هاي فرهنگي مي باشد.
و چون خصلت فرهنگ در جاري بودن مداوم و دگرگوني پايان ناپذير مي باشد در هر مقطع تاريخي و فرهنگي نياز مداوم به گذار از یک نوع از سنخ آرماني به ديگري ، لازم مي آيد و چون محتواي مفاهيم تاريخي ضرورتا دستخوش دگرگوني مي شود لذا بايد در هر فرصت ممكن به دقت و روشني فرمول بندي گردد. بدين ترتيب شناخت معناي فرهنگي و الگوي انضمامي تاريخي يا همان سنخ آرماني ، تنها هدف انحصاري و نهايي علوم اجتماعي است.
منبع:
روش شناسی ماکس وبر (مجموعه مقالات) ، ترجمه ی حسن چاوشیان ، تهران: مرکز 1384.
خلاصه ای از مقاله ی دوم « عینیت در علوم اجتماعی و سیاست اجتماعی ».
برگرفته از :
كد - لینک:
جامعه شناسی (http://social-me.blogfa.com)
:104:
گردآونده:طه-Borna66