دژ قلعه ها و کاخ های فراموش شده ایران

[Borna66]

نیاکان بیاندیشیم - به ابنیه های بزرگ و عبرت آموزی که از آنان به جای مانده است

http://www.ariarman.com/TISPOON.jpg

تیسپون و طاقهای کسری یا مدائن پایتخت امپراتوری ایران زمین
تیسپون پایتخت بزرگ ایران در سالهای شاهنشاهی اشکانی و ساسانی بوده است که توسط مسلمانان صدر اسلام ویران گشته است . تاریخ نگاران این بنای بی سابقه و هنر معماری بکار رفته شده در این کاخ ایرانی را در جهان بی مانند دانسته اند . این شهر بیشتر اقامتگاه زمستانی شاهنشاهان امپراتوری ایران بوده است . تیسفون در 32 کیلومتری جنوب شرقی بغداد قرار گرفته است . ریشه تیسپون نامی ایرانی است که بعدها به سبب عظمت و بزرگی اش که توسط خسرو نوشیروان آباد گشته بود و مرکز تجاری آن روزگار شده بود تازیان نام مدائن به معنی چندین شهر را به آن دادند . اشکانیان نیز بناهای بزرگی در آن ساختند . اعراب نوشته اند پس از فتح تیسپون به هر سرباز اسلام مبلغ دوازده هزار درهم رسید . خرابه های تیسپون از 1.5 کیلومتری دهکده سلمان پاک آغاز می شود که شهر سلمان فارسی نامیده شده است . در سال 1888 میلادی بسیاری از این کاخ های باستانی ایرانی فروریخت زیرا آنجا را محل عبور و مرور مصالح ساختمانی کرده بودند . در جنوب آن شهر "اسفانبر" قرار دارد که آرامگاه نوشیروان دادگر آنجا واقع شده است . زیرا بنا به پند نامه خود نوشیروان فرمان داده بود جسدش را در آنجا به خاک سپارند . قصر دیگری به نام الابیض از دوره اشکانی نیز آنجا بود که در دوره خلافت ننگین سرکرده های اسلامی ( مکتفی 295 - 289 هجری ) ویران شد . طاق کسری از بنهای باشکوه تاریخ بوده است که طول آن 365 متر و عرض اش 275 تخمین زده شده است . که در وسط ویرانه های مدائن قرار گرفته است . در نامه پهلوی شهرستانهای ایران آمده است ابوجعفر المنصور یکی دیگر از خلیفه های ننگین تازیان بربر در تاریخ ذیحجه 136 هجری پس از روی کار آمدن بسیاری از بناهای تیسپون را با خاک یکسان نمود نا قانون الله را آنجا پیاده کند زیرا در سالهای نخست صدر اسلام آمده است که هر بنا و هر قانونی به جز اسلام مخالف خدا است و بایستی ویران شود زیر در قرآن همه آنها آمده است و هر بنای جز بناهای اسلامی شرک و گناه محسوب میشود . در زمان رهبری صدام ملعون نیز هیچ ایرانی نمی توانست از این مکان باستانی دیدن کند فقط به این دلیل که عراق روزگاری متعلق به ایران بوده و آثارش به جای مانده است

احمد ابن ابی یعقوب در کتاب البلدان می گوید : در روزگار پیش از اسلام در دوران خسروها عجمان شهری بزرگ در میان شهرهای عراق بنا کرده بودند به نام مدائن ( جمع مدینه به معنی شهرها ) که تا بغداد هفت فرسخ راه بود . ایوان خسرو نوشیروان همانجاست . این مکان پس از نوشیروان محل پادشاهان پارس بود

ابواسحق ابراهیم اصطخری در کتاب مشهور مسالک و ممالک نوشته است مدائن امروزه شهری است ویران و کوچک که در گذشته سخت عظیم بود . از بغداد تا آنجا یک مرحله است و هنوز آرامگاه پادشاهان پارس آنجاست . ایوان کسری آنجاست که با سنگ گچ بنا شده است . در گذشته در جهان هچ بنایی عظیم تر از آن نبوده است

در کتاب مشهور مروج الذهب مسعودی اینگونه آمده است : خسرو انوشه روان شاهنشاه ساساني پس از مراجعت به عراق به سوي تيسفون پايتخت امپراتوري ايران رفت
سپس سفرا و وزيران كشورهاي منطقه را به حضور پذيرفت و آنان را دعوت رسمي نمود تا از نخستين كاخ سفيد دنيا و باشكوه ترين ابنيه آن روزگار ديدن كنند . که همگان از این ابنیه باشکوه تاریخ شگفت زده شدند . يكي از آنان فرستاده قيصر روم بود كه مشغول تماشاي تيسپون مدائن بود كه ناگهان به نزد شاهنشاه ايران رفت و چنين گفت
من از اين معماري باشكوه شگفت زده شده ام ولي فقط مشكلي در ميدان اصلي كاخ مي بینم كه اين يك نقص اساسي به حساب می آید چرا آنرا برطرف نکردید ؟
شاهنشاه ايران لبخندي زد و چنين گفت

در آن مكان خانه پير زني بود كه حاضر به فروش خانه خود به دولت نشد و چون شاه نخواست كه به پيرزن ستم روا دارد آن خانه را به همان حال رها كردیم
فرستاده قيصر روم اينگونه پاسخ داد

به خداي كه اين نقص بهتر از هزاران كمال است

تاریخ نگاران از فتح شهر تیسپون اینگونه سخن میگویند : با کشته شدن رستم سپاه ایران به حالت متزلزل در آمد و خود شاهنشاه یزدگرد در راس ارتش قرار گرفت و آماده مقابله با مسلمانان در برابر هجوم آنان به پایتخت ایران گشت . به گفته طبری جنوب عراق بعد از فتح مسلمانان ویران و روستاها و شهرهای آنجا دچار قحطی شد و در سال 17 هجری بخش زیادی از مردم آنجا از گرسنگی تلف شدند . وبا و بیماریهای مرگبار روانه آنجا شد . حدود 9 ماه از رخداد قادسیه سعد ابی وقاص چندین لشگر روانه ماورای فرات کرد . در این هنگام یزدگرد در منطقه بابل عراق بر کرانه فرات مستقر شده بود تا سد راه لشگر مسلمانان از ورود به پایتخت ایران شود مهران - هرمزان - نخویرگان که از سرداران ایران بودن وی را یاری دادند . فیروزان حدود 9 ماه پس از قادسیه از سعد ابی وقاص شکست خورد و لشگرش کشته شدند و بابل به تصرف سعد در آمد . این فتح مسلمانان را نزدیک به تیسفون کرد و خطر حمله جدی شد . "هرمزان" برای جمع آوری لشگری از مردم راهی اهواز گشت . "فیروزان" به همین قصد راهی نهاوند شد . "شهریار درکوتی" به نزدیکی تیسفون رفت و در انجا مستقر شد . "نخویرگان" در غرب تیسفون در ناحیه شرقی بابل مستقر شد . "فرخان و پیهومان" هر کدام در نواحی از جنوب غرب تیسفون مستقر شدند . ولی باز این لشگر آرایی ها ایرانی ها در برابر عربهای جنگجو و قبایل متعدد عربستان ناچیز بود و از طرفی دیگر کشور در مرحله بحران قرار داشت . به گفته طبری شمار لشگر عرب بیش از 100 هزار مرد جنگجو و غیر نظامی وحشی بوده است . لشگر ایران بعد از مقاومت هایی شکسته شد و عربان تیسفون را محاصره کردند . در نتیجه یزدگرد از ناحیه غرب پایتخت به شرق تیسفون منتقل شد . شهر تیسفون یکی از آبادترین - پررونق ترین - زیباترین و متمدن ترین شهرهای خاورمیانه بود . ثروتهای 1200 سال شاهنشاهی ایران در آنجا اندوخته شده بود . مجسمه های طلای پادشاهان گذشته - مجمسه طلای حیوانان - تاج های شاهنشاهی نوشیروان و خسروپرویز - جامهای زرین چندین هزار ساله و . . . از طرف دیگر خبر این منابع ایران به گوش مردمان عربستان رسید و به گفته تاریخ نویسان عرب بیش از نیم میلیون نفر پس از فتح این شهر برای بدست آوردن این جواهرات و طلاها روانه تیسفون شدند . مدافعان ایرانی بیش از دو ماه مقاومت نمودند . در همین حین هیئتی از ایران جهت صلح و پیشنهاد دادن جنوب عراق راهی لشگر عربان شد . ولی مسلمانان آن را رد کردند و محاصره شهر را ادامه دادند . در نتیجه مردمان از گرسنگی گربگان و سگان شهر را خوردند و به تدریج از روی ناچاری شهر را تخلیه کردند . تیسفون غربی در سال 19 سقوط کرد . چند ماه بعد کل پایتخت به تصرف عربها در آمد . طبری در این گزارش مینویسد : مسلمانان مهاجم در شهر به کافورهای بسیاری برخوردند و به خیال آنکه آنها نمک هستند کافورها را در غدا ریخته ولی بعد از طعم تلخ کافور متوجه شدند که نمک نیست . آنان کافورهای بسیاری را به یک تاجر دادند و از او در قبال آنهمه کافور یک پیراهن گرفتند .طبری ذکر میکند : عده زیادی از مسلمانان وقتی جامهای طلا را در کاخ دیدند رنگ سفید نقره را به رنگ زرد طلا ترجیح دادن و فریاد میزدند - چه کسی حاضر است که جامهای زرد را با جامهای سفید عوض نماید . طبری گنجینه ایران در تیسفون را بالغ بر 865 میلیون درهم تخمین زده است که در تاریخ بشریت یکی از بی سابقه ترین اموال حکومتی بوده است . وی میگوید - بعد از آنکه خمس این مبلغ برای خلیفه جدا شد - بقیه جواهرات و گنجینه پادشاهان گذشته ایران بین 60 هزار جنگچوی مسلمان تقسیم شد و به هر کدام از آنان 12 هزار درهم رسید . یکی دیگر از فجایع تاریخ ایران پاره شده فرش بهرستان بود . این فرش که در 900 متر مربع ( 60 ذرع در 60 ذرع ) از ابریشم و زمرد و جواهرات بافته شده بود نمونه ای از هنر و عظمت ایران بود و شاهان را در شکارگاه و بزمهای سالانه و باغهای وسیع نشان میداد مسلمانان فرش بهارستان را روانه مدینه نمودند تا خلیفه از آن بهره برد . عمر با دیدن این هنر شگفت تاریخی بر آن شد تا آنرا به عنوان فتوحات اسلام نگه دارد و نشان از بزرگی اسلام و مبارزات مردمان عرب قرار دهد . لیکن علی ابی ابیطالب ( امام علی ) با نگهداری این کالای پر ارزش مخالت نمود و گفت این کالای با ارزش باید بین همه بزرگان تقسیم شود تا همگان بهره بردند . بدین گونه فرش تکه تکه شد و هر تکه به بزرگی از شهر داده شد و خود علی قسمت خود را با قیمت 20 هزار درهم فروخت . یکی دیگر از افتخارات تاریخ ایران درفش ملی کاویانی بود که از زمان اردشیر بابکان تا آن روز دست به دست چرخیده بود و هر پادشاهی به آن جواهری نصب مینموده و در تمام جنگهای به عنوان پرچم ایران حمل میشده زیرا آنرا یادگار فتح کاوه آهنگر و درفش چرمی او علیه ضحاک میدانستد . مسعودی مینویسد : درفش از پوست پلنگ ساخته شده بود و نگینهای یاقوت و مروارید و جواهرات سلطنتی به آن آویزان بوده . مسعودی قیمت درفش کاویانی را بالغ بر دو میلیون و دویست هزار درهم تخمین زده است . مسعودی اذعان میکند که درفش اصلی در خزانه ملی نگهداری میشده و درفشی مشابه در جنگهای برده میشده است . به گفته وی عربها اورنگ سلطنتی خسرو پرویز و دیگر اشیایی که از طلا ساخته شده بودند مانند مجسمه سر پادشاهان گذشته را ذوب کردند و از آن شمش طلا گرفتند !! پس از این فتوحات سلمان فارسی به آروزی دیرینه خود که همانا پادشاهی بر تیسپون بود رسید و دهها سال حکمران آن شهر بزرگ گشت


http://www.ariarman.com/TAGHE_GARA.JPG

طاق گرا یادگار شاهنشاهان ساسانی
تاق گرا یادگار تمدن ساسانی می باشد که به گفته تاریخ نگاران مقبره یکی از شاهنشاهان آن روزگار است که در اطراف قصر شیرین قرار دارد . عده ای دیگر بر این باور هستند که این مکان یک چاپارخانه مرزی بوده است . این بنا یکی از شگفتی های معماری تاریخی کهن ایران است که شوربختان مانند دیگر آثار باستانی رو به نابودی قرار دارد . باتوجه به ثبت رسیدن این اثر تاریخی ایران در لیست آثار ملی در پیش از انقلاب ولی امروزه بدون محافظ و نگهبان رها شگته است و داخل آن محل آتش روشن کردن مردمان محلی گشته است . این محل به صورت یک قلعه کوچک با کنگره های طراحی شده در حدود 1500 سال پیش بنا گشته است

[Borna66]

قلعه بابک خرمدين

http://www.ariarman.com/images/babak.jpg

قلعه بابک در شهر کليبر واقع در صدوپنجاه و پنج کيلومتري شمال شرقي تبريز بر فراز قله اي کوهستاني به ارتفاع 2300 تا 2700 متر بالاتر ز سطح دريا واقع شده است که با نامهاي جمهور و بذ مشهور است
از آثار معماری شگفت انگیز این دژ مستحکم نطامی که در مکانی بسیار بلند قرار گرفته ( به طوری که فتح قله چنیدن ساعت به طول می انجامد ) میتوان اظهار داشت که این بنا در دوره پادشاهی اشکانیان بنا نهاده شد و خصوصا در زمان ساسانیان از آن بهره بردند . ولی در قرن های دوم و سوم توسط ایرانیان اصیل آن زمان بازسازی و مرمت شد و دژ بابک نام گرفت . شهرت اصلی آن برای مبارزات 22 ساله خرمدینیان با خلفای کشتارگرعباسی و پایه گذاری نهضت سرخپوشان یا خرمدینیان می باشد . نهضتی که جاودانه ماند و درس بزرگی به تک تک ایرانیان داد تا زیر یوق هیچ فرهنگی نرودند و تنها ایرانی بمانند و با فرهنگ ایرانی از دنیا بروند . خصوصا مبارزه و ایستادگی در برابرفرهنگ بربریت و غیر متمدن اعراب که ریشه به تیشه این مرز و بوم زده بودند را به ما آموخت . قلعه بابک در سال 1345 با شماره 623 در لیست آثار ملی - تاریخی و فرهنگی ایران ثبت شد و مرمت آن از سال 1376 توسط اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی آغاز گشت
چند سالی است که برای احترام به این سردار بزرگ تاریخ ایران مراسم باشکوهی برگزار میشود . امسال نیز با حضور عده کثیری از هم وطنان با وجود محاصره نظامی سپاه پاسداران و بسیج این مراسم اجرا شد
تنها موردی که باعث تاسف میشد و حتی خود من را تعجب زده کرده و نگران کرد حرکات عده ای از پان ترک های ایران بود که از طرف یک کانال ماهواره ای در ترکیه تحریک می شدند و دم از استقلال - داشتن پرچم مستقل - زبان رسمی ترکی و . . . میزدند . حتی با انگشتان دست خود شکل یک گرگ را به یکدیگر نشان میدادند تا به اصلاح متحد شوند و پلاکاردهایی را با زبان ترکی استانبولی با خود حمل میکردند . واقعا شرم آور بود . در مکانی که سرداری همچون بابک تلاش برای یکپارچگی ایران نمود - تلاش برای نابودی فرهنگ عرب از ایران نمود - تلاش برای بازگرداندن هویت ایرانی نمود و جانش را برای این راه داد حال عده ای از فرصت استفاده نمودند و قدم در راه ضدیت با فرهنگ ایرانی و متلاشی شده اتحاد "کرد و ترک و فارس و خوزستانی" کردند . اگر این گونه بود پس باید مردمان طوس ادعا میکردند که فردوسی متعلق به آنان است و ما نیز باید از ایران جدا شویم . این سخنان واقعا از روی جهالت آن افراد سرچشمه میگرد که البته شک ندارم که راه به جایی نخواهند برد . ولی همین که این جرات را به خود داده اند که دم از پرچم مستقل بزنند خود جای بحث دارد و مسلما پای سیاست های کشورهای فخیمه به میان می آید . تا بار دیگر شهرهایی از ایران جدا شود همچون 17 شهر قفقاز که در اثر بی لیاقتی سلاطین وقت از ایران بزرگ جدا شد . این هشداری است برای حاکمان وقت

[Borna66]

محوطه باستانی و مقدس پاسارگاد
پاسارگاد 78 کیلومتر مانده به شهر شیراز قرار دارد . متاسفانه این مجوعه ارزشمند هنوز بعضی از راه هايش خاکی میباشد و بدون محافظت جدی قرار گرفته است . پاسارگاد در سال 1383 خورشیدی برابر با سال 2004 ترسایی بر اساس مصوبه سازمان جهانی یونسکو در لیست آثار ارزشمند جهانی قرار گرفت . یونسکو بر اساس چهار بند این مجموعه کم نطیر را به لیست آن سازمان اضافه نمود پاسارگاد نخستین نشانه بارز معماری سلطنتی و پادشاهی هخامنشیان است
پایتخت شاهنشاهی پاسارگاد را - کورش بزرگ با مشارکت مردمان گوناگون امپراطوری خود که با تلاش فراوران کسب کرده بود ساخت . این حرکت را یونسکو به صورت یک حرکت بنیادی در تحول هنر و معماری کلاسیک ایران درآمد میشناسد
محوطه باستانی پاسارگاد دارای کاخهای عظیم - باغهای سلطنتی و آرامگاه کورش بزرگ بنیان گذار سلسله شاهنشاهی هخامنشیان و یادبودی استثنایی از تمدن پارس در ایران است
مجموعه چهارباغی پادشاهی ایران که در پاسارگاد بنیاد گذاشته شد به صورت نماد سمبلیک و مادر تمام این گونه معماری های در آسیای غربی در آمده است نام گرفته است
پاسارگاد نه تنها متعلق به کورش بزرگ است بلکه قدمت آن به دوران مادها باز میگردد و دارای عمری بالغ بر 3000 و اندی سال میباشد که یونسکو آنرا اثری شگفت انگیز جهانی نامیده است

http://www.ariarman.com/images/cyrus-great-tomb.jpg

آرامگاه ابدی کورش بزرگ
این بنا در بدو يورش اعراب به ایران به دلیل عظمت شگفت انگیز آن که هنوز بعد از گذشت 2500 سال پابرجاست تغییر نام گرفت و به مقبره مادر سلیمان مشهور گشت تا از دست ویرانگر اعراب بدوی و سپاه اسلام نجات یابد . ولی در سال 1820 ترسایی با کمک باستانشناسان خارجی مقبره کورش بزرگ شناخته شد . این بنا به صورت اتاقی با سقف شیب دار ساخته شده است که به روی سکوی سنگی طبقه دار ( شش طبقه ) قرار گرفته است و کالبد کورش بزرگ در طبقه هفتم ( که عدد هفت همیشه نشان از تقدس داشته است ) قرار گرفته است . مساحت قاعده آن 164.2 متر مربع است . اتاق آرامگاه دارای ابعاد 6.4 در 5.25 متر است .کالبد کورش نامدار به روی بالاترین طبقه آن قرار گرفته است که در گذشته داخل تختی زرین گذاشته شده بوده است . قطر دیوار اتاق 1.5 متر و درب وروی آرامگاه به طرف شمال غربی است . سنگهای به کار رفته شده در آن بسیار عظیم است که بعضی از آنان تا 7 متر درازا دارد و ارتفاع آن تا 11 متر می رسد . آرامگاه در گذشته در وسط باغهای سلطنتی محصور بوده است . کالبد کورش پس از کشته شدن در جنگ با سکاها در درون تخت زرین همراه با اشیای مهم سلطنتی وی قرار گرفت که پس از حمله اسکندر مقدونی به ایران درب آرامگاه شکسته شد و تمام اشیای آن به غارت رفت . به گفته تاریخ شناسان ابن مکان سالهای متمادی مکانی مقدس برای ایرانیان بوده است به طوری که اکثر پادشاهان ایران در آنجا تاجگذاری می نمودند هم اکنون نیز این مکان از مکانهای شگفت انیگز جهان است به طوری که یکی از باستان شناسان فرانسوی پس از بازدید از این مکان گفت خدا را سپاس میگویم که بالاترین افتخار را نصیبم نمود تا آرمگاه ابر مردی که در دوران جهالت و کشتار بشریت حقوق بشر و دموکراسی را پایه گذاشت ببینم

[Borna66]

http://www.ariarman.com/images/zendan.jpg

برج سنگی در محوطه پاسارگاد
این بنا مربوط به آغاز دوره پادشاهی هخامنشیان است و دارای ساختمانی چهار گوش و برج مانند است که نزدیک به 14 متر ارتفاع دارد . قاعده بنای آن 7.25 در 7.23 متر است . پلکانی 29 پله ای در جبهه شمال غربی به اتاقکی در بالای سکوی هفت متری هدایت میکرده است . این بنا در شکل و اندازه و ویژگی های معماری همانند "کعبه زرتشت" میباشد . نمای آن از سنگ سفید مرمرنما با تزئیناتی از سنگ سیاه به صورت پنجره مشبک است . پس از ورود اسلام به دلیل عظمت بناهای شاهنشاهی ایران اعراب ساخت آنرا خارج از دست بشر می نامیدند و به همین دلیل آنرا به سلیمان نبی نسبت دادند و به زندان سلیمان مشهور گشت . ولی عده ای از باستانشناسان آنرا آرامگاه کمبوجیه فرزند کورش کبیر (فاتح سرزیمن های مصر ) نامیده اند . عده ای آنرا آتشگاه و عده ای دیگر محل نگهداری اسناد مهم سلطنتی نامگذاری کرده اند . ارتفاع این برج 14 متر ميباشد و به صورتی باور نکردنی هنوز پابرجاست


http://www.ariarman.com/images/special-palace.jpg

کاخ اختصاصی کورش بزرگ
مجموعه این کاخ 3192 متر مربع وسعت دارد و بخشهای مختلف آن عبارت است از یک تالار مرکزی با 30 عدد ستون تنومند . زیر این ستونهای مکعبهای سفید رنگ همراه با سنگهای مرمر سیاه کار گذاشته شده است . ایوان جنوب شرقی یا ایوان تخت دارای دو ردیف 20 تایی ستون بوده است . اطراف کاخ سکو هایی جهت نشستن تعیبه گشته است . در انتهای جنوب غربی این ایوان تخته سنگی بلند قامت ( بیش از 10 متر ) که هنوز به وضوح دیده میشود کتیبه ای از کورش هخامنشی حک شده است با این مضمون : " من هستم کورش شاه هخامنشی " . ایوان شمال غربی دارای دو ردیف دوازده تایی ستون است که بر درگاهش نقش پادشاه ایران حجاری شده است . این کاخ محل خصوصی کورش نامدار بوده است



http://www.ariarman.com/images/kourosh_Kabir.jpg

کاخ دروازه انسان بالدار معروف به کاخ کورش بالدار
این کاخ که یکی از ارزشمند ترین اسناد تاریخی ایران محسوب میشود متاسفانه بدون رسیدگی و حتی بدون آسفالت رها گشته است . توریست های بسیاری برای دیدن از نقش برجسته کورش بزرگ که به صورت فرشتگان آسمانی حک شده است به آنجا میروند . این کاخ 726 متر مربع وسعت دارد . تالار اصلی کاخ دارای هشت ستون به ارتفاع 16 متر است . زیر این ستون ها از سنگهای مرمر سیاه ساخته شده است که هم اکنون برای محافظت از آن از کاهگل پوشیده شده است . سنگ تنومندی که نقش کورش بالدار را در خود دارد- تصویر این پادشاه را با تاجی مصری - متشکل از مخروط با قرص خورشید و در میان دو شاخ دو مار کبری بر سر تاج خود نشان میدهد . این تصویر تمام حدسهای که ذوالقرنین را که در قران فرستاده خدا نامیده است و بعضی ها آنرا به اسکندر گجستک که ویرانگر بزرگ تاریخ بوده است و به او لقب داده بودند - باطل کرد . در بالای این نقش ارزشمند کتیبه ای با این مضمون : " من هستم کورش شاه هخامنشی " نقش بسته بود که متاسفانه در سالهای 1864 تا 1880 میلادی شکسته شد و از ایران خارج گشت . این نقش را دانشمند مشهور هندی به نام "مولانا ابوالکلام آزاد" همان ذوالقرنین قرآن نامید که در آن خداوند کورش را شاهی جهانگیر - دادگستر و صاحب حکمت نامیده است و فرستاده خداوند خطاب کرده است تا صلح را در میان بشریت گسترش دهد . بدون تردید اسکندر گجستک که دست به کشتارهای وسیع و نابودی کتابخانه های و ویرانی شهرها زد را نمیتوان فرستاده خداوند نامید . تورات نیز بارها از بزرگی کورش و عظمت وی نامبرده است . این افتخار من و توی ایرانی است که زرتشت که تنها دین دموکرات بشریت شناخته شده است و کورش بزرگ که اولین بنیانگذار حقوق بشر است از ایران ظهور کردند و یا آئین میترا که روزگاری اروپا را در بر گرفته بوده و یا آئین مزدک و مانی که روزگاری به دنیا راه یافت

http://www.ariarman.com/images/baream-palace.jpg

[Borna66]

کاخ بار عام کورش بزرگ
کاخ بار عام و مردمی کورش بزرگ برای پذیرایی از مردم عادی ساخته شده است . زیرا در آیین شهریاری ایران باستان مردم هر ماه دیداری با شاهنشاه خود داشتند تا مشکلات و گرفتاری های خود را به شاهنشاه گزارش دهند و وی اقدام به رفع مشکلات آنان نماید . کاخ بار عام کورش بزرگ 2472 متر مربع وسعت دارد و مشتمل است بر یک تالار وسیع هشت ستونه در مرکز و چهار ایوان در چهار سوی کاخ که از ستونهای سنگی سپید مرمر نما تشکیل شده است . که هم اکنون تنها یک ستون به ارتفاع 13.10 متر بر جا مانده است . ستونهای ایوان کوتاه تر بوده و از سنگ مرمر سیاه ساخته شده است . یعنی ارتفاع تالار بسیار بالاتر از ایوان جانبی بوده است . این کاخ از پنچره های که در بالای دیوارها تعبیه شده بود نور میگرفته است . ایوانهای جنوب شرقی و شمال غربی هر یک دارای 16 ستون است . ایوان جنوب غربی دارای 28 ستون و ایوان شمال شرقی دارای 48 ستون بوده است . که به آب نما و باغ بزرگ و مصفای سلطنتی باز میشده است . درگاه ایوانها از سنگ سیاه و هر یک با نقوشی تزئین شده اند . از جرزهای این کاخ سه عدد باقی مانده است که دارای کتیبه بودند . اما تنها یکی از این کتیبه های بر جا مانده است که به سه زبان پارسی باستان - ایلامی و بابلی نوشته است : " ادم کورش خشایثی- هخامنشی" یعنی من کورش شاه هخامنشی هستم . در درب وروی این کاخ نقش پای گاو و پای اسب را میبینیم که هنوز سالم است . در کنار این نقش تصویر پای کورش بزرگ را می بینیم که یک پایش شبیه به انسان و پای دیگرش شبیه به انتهای ماهی است تاریخ شناسان این تصویر را به این شکل معنی کردند که کورش کبیر یک پایش در خشکی ها و پای دیگرش در دریا ها بوده است و او پادشاهی بوده که بر دریا ها و خشکی ها با دادگستری حکم رانی مینموده است . این نقوش نیز به وضوح دیده میشود

http://www.ariarman.com/images/perspolic.jpg

کاخ دروازه ملل در پرسپولیس
امپراتوری ایران که توسط کورش بنا نهاده شد با پادشاهی داریوش کبیر وسعت چشم گیری گرفت . به همین دلیل داریوش تصمیم به ساخت کاخهای عظیمی گرفت که در شان و شخصیت این امپراطوری بزرگ منطقه باشد و جاودانه برای آیندگان بماند . پرسپولیس 55 کیلومتر مانده به شیراز واقع شده است . در بدو ورود به کاخهای پرسپولیس شاهد دروازه ملل می شویم . در منطقه نخست این کاخ شاهده سکوهای سنگی می باشیم که برای انتظار پادشاهان کشورهای دیگر منطقه تعبیه شده است . رهبران و پادشاهان کشورهای گوناگون در انتظار می ماندند تا پس از کسب اجازه برای ملاقات با پادشاه ایران وارد کاخ شوند . پس از ورود به مجموعه پرسپولیس وارد یک درگاه بزرگی میشویم که یک راه منشعب به کاخ صد ستون و دیگری به کاخ آپادانا میشود . سقف کاخ به ارتفاع 16.5 متر بر چهار ستون تنومند استوار بوده است . دو گاو عظیم الجسته به سوی دشت و دو ابوالهول با سر انسان و بال عقاب و بدن گاو در جرزهای درگاه شرقی کاخ قرار گرفته است که به سه زبان عیلامی - فارسی باستان و بابلی در بالای آن به این شرح نوشته شده است : { هستم خشیارشا - شاه شاهان - یگانه شاه بسیاری - یگانه فرمانروای بسیاری - و هر آنچه کردم به یاری اهورامزا بود . که اهورامزدا هر آنچه کردم در اینجا بپاید . این بارگاه همه ملتها را من به خواست اهورامزا ساختم . ساختمانهای خوبی را در پارسه ساختیم که پدرم بنای آن را گذاشت که همه را به تائید اهورامزا ساختیم . }

[Borna66]

http://www.ariarman.com/images/zartosht.jpg

کعبه زرتشت
این ساختمان زیبا به شکل مکعب شکل بوده و روبروی کوهستان هایی قرار دارد که آرامگاه داریوش کبیر است . در این دو قرن اخیر این مکان کعبه زرتشت نام گرفته است . زیرا یکتا پرستی پادشاهان ایران دلیلی بر ساختن کعبه زرتشت بوده است . مهارت و دقتی که در برش سنگهای حجیم سفید رنگ آن بکار رفته - نگاه توریست های گوناگون را به خود جلب میکند . این کعبه استادی و معماری شگف انگیز هخامنشیان را نشان میدهد . این کعبه در حفره ای شبیه به اسختر ساخته شده و زیر سازی آن از سنگهای عظیم بوده است . داخل این مکان اتاقی به اندازه 2.5 در 2.5 متر قرار دارد . که کاربرد آن بحثهای بسیاری را در بر داشته است گروهی آن را مکانی برای نگهدارای جسد پادشاهان دانسته اند تا کالبد آنان برای مدتی که آرامگاهشان آماده میشده در آنجا به امانت بماند . اما پلکان بلند و محل تنگ آن این فرضیه را سست میکند . بهترین تعبیر آن این است که این مکان مقبره موقت داریوش کبیر بوده است . زیرا تا زمانی که مقبره داریوش را در دل کوهها آماده میشده زمانی درازی به طول می انجامیده است . کتیبه های مختلفی از شاپور در اطراف این مکان است . کتیبه ای از موبد بزرگ کرتیر که خدمات ارزنده ای که به دین زرتشت انجام داده است را در آنجا مفصل توضیح داده است . کرتیر از چگونگی رسیدن خود به مقام موبد بزرگ - قاضی تمام کشور و سرپرستی معبد آناهیتا سخن گفته است


http://www.ariarman.com/images/ghaledokhtar.gif

[Borna66]

http://www.ariarman.com/images/ghaledokhtar.gif

قلعه دختر یادگار اردشیر ساسانی
در 88 کیلومتری شهر شیراز و 10 کیلومتر مانده به شهر فیروز آباد قرار دارد . چون اردشیر ساسانی به برکت پروزی بر اردوان پادشاه اشکانی شهر گور را ساخت - همزمان آتشکده بزرگ کاریان یا به قولی کاخ اردشیر در فیروز آباد نیز پایان پذیرفت . شهر گورآباد مرکز ایالت اردشیر بود . از آنجایی که بیم آن میرفت که دشمنان ایران پس از گذراندن از دره ها ناگهانی به شهر گور حمله ور شوند - لذا اردشیر فرمان داد پایگاهی بر فراز قله های آنجا بنا کنند تا از چندین کیلومتری اطراف شهر دیده شود و تحت کنترل قرار گیرد و در صورت حمله به شهر این پایگاه مقاومتی از خود نشان دهد تا ارتش ایران آماده نبرد با نیروهای متخاصم شود . فرمانده این پایگاه که مسیر عبور آن به صورتی غیر قابل نفوذ ساخته شده است با علائم آتش خبر حمله را به شهر مخابره مینموده . این قلعه بر فراز کوههای منطقه ساخته شده و هم اکنون دارای اسانسوری است به بالای کوه برای بازدید کنندگان از این مکان

[Borna66]

http://www.ariarman.com/images/ardeshir-palace.jpg

کاخ شاهنشاه اردشير پاپکان
در 104 کیلومتری از شهر شیراز و جنوب غربی آن شهر و 20 کیلومتر بعد از فیروز آباد قرار دارد کاخ اردشیر یا همان آتشکده نام دارد . استخری جغرافی نویس سده چهارم قمری مینویسد آتشکده برزگ کاریان نزدیک برکه ی جور و آن را بارین خوانند . ایرانشناسان این مکان را کاخ اردشیر دانستند . این آتشکده ( کاریان ) یا همان آذرفنبغ یکی از آتشکده های بزرگ دوره ساسانی و ویژه موبدان بزرگ بوده است . این بنا شامل سه تالار گنبد دار بسیار بلند که دو تالار آن تقریبا سالم و سومی نیمه ویران است . این کاخ دارای حیاط و شمار زیادی اتاق و ایوان است . مصالح بکار رفته شده در آن سنگ لاشه و ملات گچ است . که بعد از گذشت بیش از 1800 سال هنوز پابرجاست . ارتفاع و ابعاد این کاخ و تالارهای آن به گفته تاریخ شناسان در زمان خود بی نظیر و برای نخستین بار در جهان بوده است . برکه ای جوشان جلوی بنا بوده است که با پلکانی به داخل آن راه میافتند
اردشير پس از گسترش فرمانروائي خود در خاك پارس و كرمان و نواحي كرانه درياي پارس، پيش از شكست اردوان پنجم واپسين شهريار اشكاني، در فيروزآباد كاخ و آتشكده‌اي بساخت. كاخ فيروزآباد نخستين بناي طاقدار سبك ايراني و كار معماران و مهندسان ايراني است كه از دوره‌هاي باستاني بجا مانده است و در اين شهر بهتر از هر جاي ديگر معماري عالي زمان ساسانيان را مي‌توان بخوبي ديد و شناخت. پس از آن در سروستان و بيشاپور كازرون، البته پس از ايوان و طاق مدائن

اردشير شهرهاي ديگري در حوزه شاهنشاهي ايران ساساني ساخته است، كه در تاريخ بلعمي چند تائي از آنها را باين شرح نام برده است: «به پارس شهر جور و آنرا «اردشير خوره» نام كرد، و شهري ديگر بنام «رام اردشير» و ديگر هم آنجا نام وي «ريواردشير»، و بناحيت اهواز شهري بنا كرد نام او «هرمز اردشير» و آنرا «سوق‌الاهواز» خوانند، و به سواد شهري بنا كرد نام آن «به اردشير» و آن به عربي «مدائن» است و «ايساباد اردشير» و آنرا «كرخ ميسان» خوانند و به بحرين شهري بنا كرد نام آن «بوذر اردشير» و امروز آنرا خّره خوانند». فردوسي شهرهاي اردشير را اينطور بيان كرده است

هوا خوشگوار و بر از آب كش
به گيتي مرا شارسان است‌شش

هوا مشكبوي و به جوي آب‌شير
يكي خوانده‌ام خّره اردشير

گر آن بر سوي پارس كردم‌گذر
چو رام‌اردشير است شهري‌دگر

كه گردد زيادش ، جوانمرد پير
دگر شارسان اورمزد اردشير

پر از مردم و آب و سود و زيان
كزو تازه شد كشور خوزيان

پر از باغ و پر گلشن و آبگير
دگر شارسان بركه اردشير

پر از چشمه و چارپا و نبات
دود ربوم بغداد و آب فرات

چو از من سخن بشنوي يادگير
كه خواني بنا پادشاه اردشير

[Borna66]

http://www.ariarman.com/ANAHITE.jpg

معبد آناهیتا - از شاهنشاهی اشکانیان
امپراتوری اشکانی که دست متجاوزان یونانی را از ایران کوتاه کرده بودند دست به ساخت معابد پرستش اهورامزدا که آتش نماد او بود پرداخته بودند . ابنیه هایی که تراش سنگهای آن انسان را به شگفت وا میدارد . ستونها معبد آناهیتا قطری در حدود 1.5 متر و بلندای 2 تا 3 متر که به صورت یک تکه تراشیده شده است شکوه و بزرگ خواصی به این مجموعه داده است معبد آناهیتا به صورت کاخهای بزرگ پرسپولیس دارای ستونهای بلند و قطوری است . این آتشکده با پلکانی همچون پلکان مرتب و حساب شده پرسپولیس که از دو طرف انسان را به طرف کاخ هدایت میکند ساخته شده است و دقیقا همچون تخت جمشید بنا گشته است پلکانی کوتاه - مرتب - سنگهای تراشیده سیاه رنگ با زیبایی خاص هنر ایرانی . این معبد مقدس در شهر کنگاور میان راه همدان به کرمانشاه قرار دارد که در گذشته در مسیر راه هگمتانه به تیسفون نام داشته است . مجموعه کاخهای معبد که به صورت چند طبقه روی هم قرار داشته هم اکنون ویران گشته است و تنها آثار کمی از آن به جای مانده است . در بدو یورش سپاه اسلام به ایران به بهانه گسترش اسلام همه ابنیه های باستانی و با شکوه ایرانی در هم کوبیده شد و به جای آن مساجد و امامزاده های عربی ساخته شد . آناهیتا در 4.6 هکتار وسعت توسط موبدان در زمان شاهنشاهی اشکانی بنا گشت تا خداوند بزرگ اهورامزدا را پرستش کنند آتش تنها نماد قدرت اهورامزدا بود . آناهیتا یا انهیت که ساخته شده از دو واژه ان + هیت است به معنای پاک و بی آلایش است . اروپاییان همین کلمه را با تغیراتی به نام آنیتا تغیر دادند که از آیین میترایی باستانی ایران گرفته شده است . آناهیتا در پهلوی به نام "اردویسور اناهیتا" میباشد در ادبیات مزدیسنا ایرانی به نام فرشته ( ایزد ) نگهبان آب - فراوانی - زیبایی - باروری نام دارد و در نزد ایرانیان کهن بسیار مقدس و نماد پاکی و بی آلایشی اهورامزدا بوده است . بنای این معبد در طول 220 متر و عرض 210 متر بنا شده است و در محوطه آن مسیر آتشکده توسط ستونهای بلند به درون معبد هدایت شده است . این معبد مقدس هم در زمان اشکانیان و هم در زمان ساسانیان مورد احترام و ارزش خواصی بود و میتوان گفت که پس از آتشکده بزرگ آذرگشنسب معبد آناهیتا بزرگترین بنای مذهبی ایران بوده است . سنگ تراشی ستونهای این معبد زیبایی شگفت انگیزی دارد که هنوز سالم مانده است

[Borna66]

نقش برجسته شاهنشاه اشکانی میتریدات دوم در بیستون
نقش برجسته شاهنشاه امپراتوری اشکانی در بیستون قدیمی ترین اثر به جای مانده از دوره اشکانیان است که در حدود سال 100 قبل از میلاد در بیستون حکاکی شده است . دلیل اینکه چرا شاهنشاهان اشکانی بیستون را برای اثر خود انتخاب کرده اند آن است که بیستون محلی مقدس از نظر ایرانیان بوده است زیرا چشمه جوشان آن علت اصلی انتخاب داریوش بزرگ برای کتیبه خود بود . میتریدات دوم هم به آن دلیل که کتیبه ارزشمند داریوش بزرگ در آنجا نقر شده است و چشمه مقدس بیستون کتیبه خود را در آنجا حکاکی کرده است با انوده فراوان این کتیبه توسط شیخ علیخان زنگنه ( صدر اعظم شاه سلیمان صفوی 1101 - 1186 هجری قمری ) از بین رفت زیرا ولی نقش خود را بروی آن کند و قسمتهای بیشتر میتریدات دوم از بین رفته است . میدانیم که سلسله حکومت سلاطین صفوی یکی از منحرف ترین دوره های ایران بود و تمام خرافاتهای مذهبی اسلامی که امروزه در ایران رواج دارد از این سلسله به جای مانده است . ولی با اینحال دو نفر سمت راست کتیبه دیده می شوند گوتارزس و سران بزرگ ارتش را نشان میدهد و خود میتریدات دوم در سمت راست ایستاده است ترجمه کتیبه یونانی به این مفهموم است : " گوفاساتیس - میتراتیس ناظر و گوتارزس ساتراپ ساتراپها بزرگ میترادیس است ". شاهنشاه میتریدات دوم در سالهای 87 - 122 پیش از میلاد مسیح شاهنشاه امپراتوری قدرتمند ایران بود .

[Borna66]

قلعه فلک الافلاک كه در مركز خرم آباد روي تپه اي قديمي به همين نام بنا شده، در ميان ديگر آثار باستاني شهر از شكوه و صلابت بيشتري برخوردار است و در واقع مظهر فرهنگ و تاريخ منطقه لرستان به شمار مي رود.
فلك الافلاك از شرق و جنوب غربي به رودخانه خرم آباد، از غرب به خيابان و محله دروازه برجي و از سمت شمال به خيابان فلك الافلاك محدود مي شود. محوطه باستاني قلعه در حدود 120هزار مترمربع وسعت دارد و ارتفاع تپه با احتساب ارتفاع ديوارهاي بنا، از سطح خيابان هاي مجاور حدود 40متر است. محدوده داخلي قلعه نيز در حال حاضر 5300مترمربع است.
فلك الافلاك ، هشت برج و دو صحن دارد و فضاي داخلي آن به چهار تالار نسبتاً بزرگ پيرامون دو حياط و تعدادي تالار و اتاق تقسيم شده است. زيرقلعه، چشمه آب بزرگي جاري است كه به چشمه گلسان شهرت دارد و از دامنه شمالي تپه باستاني سرچشمه مي گيرد. درب ورودي بنا درسمت شمال و در بدنه برج شمال غربي تعبيه شده و راهروي ورودي حياط دوم در گوشه جنوب شرقي حياط اول از زير يك طاق نماي رفيع مي گذرد. طاق نماي ديگري معاذي اين طاق نمادر گوشه شمال شرقي حياط اول برپاست و چاه آب قلعه در محوطه پشت اين طاق نما حفرشده است. اين چاه، 40متر عمق دارد و بخش بزرگي از بدنه آن با برش صخره ها به چشمه گلسان راه يافته است. در گذشته آب موردنياز دژ فلك الافلاك از اين چاه تأمين مي شد كه اكنون نيز قابل بهره برداري است.
از اين قلعه در منابع تاريخي مكتوب با نامهاي متفاوت «دژ شاپور خواست»، «سابرخاست»، «دزبر»، «قلعه خرماباد» و سرانجام «قلعه فلك الافلاك» يادشده است. نامگذاري اخير از دوره قاجاريه روي اين بنا مانده و مي توان گفت مناسب ترين نامگذاري قلعه است.
بناي نخستين فلك الافلاك ظاهراً مربوط به دوره ساساني است؛ هرچند كه برخي منابع، ساخت آن را به ز مان «شجاع الدين خورشيد» سرسلسله اتابكان لر در قرن چهارم هجري نسبت مي دهند. گفته مردم منطقه و مدارك تحقيقي، بر وجود بارويي دولايه و خشتي با دروازه برج پيرامون بناي كنوني دلالت دارد. اين باروي گرداگرد بنا بيشتر به سمت غرب گسترش داشته و از بقاياي برج هاي دوازدگانه آن، آثار دو برج در شمال غرب و جنوب شرق محوطه، اطراف قلعه قابل مشاهده است. در ساخت قلعه از مصالحي چون خشت، آجر، سنگ و ملات استفاده شده است.
قلعه فلك الافلاك، پايداري و ماندگاري خود را در دوره هاي مختلف تاريخي، مرهون موقعيت ممتاز سوق الجيشي تپه فلك الافلاك در گلوگاه دره خرم آباد است. از اين رو بناي قلعه، آثار و نشانه هاي زيادي از تحولات معماري دوره هاي گوناگون را با خود به همراه دارد. همچنين در بناي فلك الافلاك به راههاي عبور و مرور شمال به جنوب و شرق به غرب توجه شده است در دوره هاي تابستاني به نوعي مركز ثقل مسيرهاي دسترسي غرب كشور به شمار مي آمده است.
قلعه فلك الافلاك پس از ثبت در فهرست آثار ملي كشور، موزه فلك الافلاك نام گرفته و شامل بخش هاي مردم شناسي، هنرهاي سنتي و باستاني شناسي مي شود. در تالار موزه مردم شناسي، عكس ها و ماكت هاي كوچك و بزرگ متعددي از شيوه ها و رسوم گوناگون زندگي مردان وزنان عشاير و روستايي در منطقه لرستان به نمايش گذاشته شده است. يكي از ديدني هاي موزه مردم شناسيي سنگ قبرهاي اهالي منطقه است كه با ديگر نواحي ايران تفاوت بنيادي دارند. در اين نواحي رسم بوده كه بالاي قبر، سنگي عمودي كار گذاشته و روي آن صحنه هايي از زندگي فردمتوفي را حجاري مي كرده اند. به عنوان مثال اگر متوفي شكارچي بوده، روي سنگ قبر عمودي وي تصاويري از اسلحه، شكار و… حك مي كردند.
بخش قابل توجه ديگر موزه فلك الافلاك، تالار باستان شناسي است. در اين قسمت، تعداد زيادي اشياي ارزشمند مفرغي، سفالي و سنگي متعلق به هزاره هاي پيش از ميلاد به نمايش گذاشته شده است. اين آثار طي سالهاي اخير از قاچاقچيان و حفاران غيرمجاز ضبط شده يا در پي حفاري و كاوش گروههاي باستان شناسي به دست آمده و مجموع آنها بيانگر قدمت، ديرينگي و پيشرفت تمدن كهن منطقه لرستان است.
ويژگي هاي تاريخي ومعماري قلعه فلك الافلاك آن را در ميان يادگارهاي تاريخي غرب كشور متمايز ساخته و به آن شكوه و جذابيت خاصي بخشيده است. همچنين آن حوزه جغرافيايي بخش زيادي از حيثيت و اعتبار معنوي و تاريخي خود را مديون وجود فلك الافلاك است. هرچند اين دژ تاريخي در طول تاريخ تحولات بسياري را به چشم ديده و در برابر آسيب ها پايداري كرده ولي در چند دهه اخير مسائل و مشكلات فراواني برآن عارض گرديده است. از جمله آنها مي توان به حضور نهادهاي غيرمسؤول در حريم قلعه اشاره كرد كه در مقوله مديريت قلعه و جذب گردشگران موجب چالش هاي اساسي را به وجود آورده و لطمات جبران ناپذيري بدان وارد كرده است. با اين حال در يكي دوسال گذشته با يك اجماع كلي تصميم گرفته شده كه با رفع مشكلات حاشيه اي، شكوه و جلال گذشته فلك الافلاك بازيابي شود؛ به گونه اي كه اعتبار فرهنگي منطقه تجديد گردد

[Borna66]

http://www.iraninstitute.net/1381/811025/html/107505.jpg
http://www.iraninstitute.net/1381/811025/html/107478.jpg