تايپوگرافي چيست؟

[Borna66]

http://pnu-club.com/gdo/images/stories/maghalateazar/typographyiran%209.jpg


رقص حروف فارسی در تایپوگرافی غربی

تایپوگرافی چیست؟ در چند سال گذشته این کلمه بین بسیاری از گرافیست‌ها و دانشجویان ایران رد و بدل می‌شود، در حالی‌که هنوز معادلی فارسی برای آن پیدا نشده است.
چند نمایشگاه اخیر تایپوگرافی که در ایران، با موضوعات مولانا و همین‌طور ضرب‌المثل‌های ایرانی، برگزار شد مکانی بود برای حضور پررنگ و پرشتاب نیروهای تازه‌نفس که تایپوگرافی را به‌عنوان یکی ازدستمایه‌های گرافیکی برای خودشان انتخاب کرده بودند.


تایپوگرافی شاخه‌ای از گرافیک است که با استفاده از حروف چاپی روحیه و كاراكتر ثابتی را به حروف می‌دهد و با تغییرات مختلف، به مفهوم و هدف گرافیست نزدیک می‌شود.
این اواخر، تعداد زیادی نمایشگاه تایپوگرافی در ایران و کشورهای دیگر برگزار شده است که آثار ایرانی‌ در‌ آنها جایگاهی خاص و برجسته داشته‌اند.
تایپوگرافی یکی از مهم‌ترین وجوه تمایز گرافیک ایران است؛ به خاطر این‌که رسم‌الخط ما نسبت به رسم‌الخطی که در کشورهای غربی استفاده می‌شود متفاوت است. این نوع کار برای بیننده و به‌خصوص طراحان گرافیک بین‌المللی خیلی جذاب است. صرفا به خاطر این‌که فرم رسم‌الخط متفاوت است و کاراکتر حروف و الفبای فارسی یا همان الفبای عربی بسیار جذاب است، چون غربی‌ها این حروف را به اندازه‌ی الفبای لاتین ندیده‌اند.
و البته این در مورد خط چینی هم صدق می‌کند.
دقیقا. همین داستان در مورد خط چینی هم صدق می‌کند. به همین دلیل تایپوگرافی چینی و استفاده از خوشنویسی آنها در گرافیک هم خیلی مطرح شده و هم در دنیا مورد توجه است.
جوانان و گرافیست‌های ایرانی هم این روزها به شدت علاقه دارند این سبک از هنر را یاد بگیرند. دلیلش چیست که داخل ایران هم از تایپوگرافی استقبال می‌شود؟
تایپوگرافی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین رشته‌های گرافیک از حدود ۵۰۰ سال پیش در اروپا مطرح بوده و در طراحی گرافیک همه جای دنیا بسیار اهمیت دارد. یعنی فقط در ایران از این هنر استقبال نمی‌شود. تایپوگرافی نقش خیلی اساسی در طراحی گرافیک بازی می‌کند.


بگذارید حروف حرف خودشان را بزنند - تایپوگرافی خوب آمیزشی از داشته‌ها و الهامات، هشیاری و ناخودآگاه، دیروز و امروز، وهم و واقعیت كار، و بازی و مهارت و هنر است. «پاول رند»

http://pnu-club.com/gdo/images/stories/maghalateazar/typographyiran%201.jpg



http://pnu-club.com/gdo/images/stories/maghalateazar/typographyiran%2010.jpg



http://pnu-club.com/gdo/images/stories/maghalateazar/typographyiran%202.jpg



http://pnu-club.com/gdo/images/stories/maghalateazar/typographyiran%203.jpg



http://pnu-club.com/gdo/images/stories/maghalateazar/typographyiran%204.jpg



http://pnu-club.com/gdo/images/stories/maghalateazar/typographyiran%205.jpg



http://pnu-club.com/gdo/images/stories/maghalateazar/typographyiran%206.jpg



http://pnu-club.com/gdo/images/stories/maghalateazar/typographyiran%207.jpg



http://pnu-club.com/gdo/images/stories/maghalateazar/typographyiran%208.jpg



http://pnu-club.com/gdo/images/stories/maghalateazar/typographyiran%209.jpg



http://pnu-club.com/gdo/images/stories/maghalateazar/typographyiran.jpg

[Borna66]

حقيقت امر بر اين هست كه بحث تايپوگرافي در كشورمون بشدت رونق پيدا كرده كه در جايگاه خودش بسيار عالي و بجا و ضروري هست .

براي اينكه به اهميت اين مطلب پي ببريم كافيه يك نيم نگاه بندازيم به آثار گرافيك كه در خارج از كشورمون طراحي ميشه . هيچ تا حالا از خودمون پرسيديم چرا آثار خارجي تا اين حد براي ما جذابيت ايجاد ميكنه ؟

بدون اينكه متوجه بشيم – در ناخودآگاهمون – هم تصوير جذبمون ميكنه و هم متن . ارتباط بين اينها رو خارق العاده حس ميكنيم . مثلا اگر به پوسترهايي كه در لهستان طراحي ميشده ( مكتب لهستان ) و ميشه دقت كنيم ، اهميت متن و چگونگي نگاه بصري به اونها رو بهتر دريافت ميكنيم . منظور و هدف من فقط لهستان نيست ، منظور من وسعتي بيشتر از اينهاست . يا مثلا در همين نگارگري هاي كشورمون ،‌ صفحه اي – مثلا از ليلي و مجنون نظامي – رو تصوير ميكردند و چند بيت مربوط به اون تصوير رو در جاي مناسبي از صفحه ميگذاشتند . اينها همه نشان دهنده اين هست كه فرمهاي بصري متون هم مثل تصوير اهميت دارند . جالب بر اين هست كه پيامي كه در اثر گرافيكيمون – مثلا پوستر – ارائه ميكنيم با متن تموم ميشه و به سرانجام ميرسه .

اينها رو گفتم تا به اهميت متوني كه در كارمون استفاده ميكنيم پي ببريم .

اينجا تايپوگرافي به كمك طراح مياد تا حروفي كه در كارش استفاده ميكنه را به نحوي جذابتر و كاربردي تر بكار ببره. درباره تعريف تايپوگرافي خيلي ها با هم اختلاف نظر دارن . يكسري بر اين معتقدند كه خوانايي بر زيبايي مقدم تره . يكسري 180 درجه برعكس فكر ميكنن .

نسل اول و دوم گرافيستهاي ما بر اين اعتقاد هستند كه تايپوگرافي با حروف چاپي روزنامه ها انجام ميشه و از اين طريق در فرم حروف دخل تصرف كرده و فرمشون رو توانمندتر ميكنيم . شايد يكي از دلايلي كه ميشه براي اين نسل آورد اين هست كه اكثرشون نقاش بودند و بر خاصيت تصويري حروف تكيه داشتند و دارند . اما همينطور كه مياييم جلو تا به نسل چهارم ميرسيم و اونها به اين اعتقاد دارند كه فونتهاي جدید حتی دست نوشته هم به جمع ابزار تايپي اضافه شده و اونها رو هم ميتونيم تايپوگرافي تلقي كنيم . بعضيها هم كه پا رو فراتر ميگذارند و طراحي فونت رو هم جزو تايپوگرافي ميدونند ( كه البته تعدادشون به نسبت بقيه خيلي كمه ) .

اينجا سوالي پيش مياد كه كدومشون درست ميگن ؟

به اعتقاد من ميانه روي در هر كاري به بهترين ختم ميشه . ميشه گفت هر دوشون درست ميگن . اينكه ميگم هر دو ، به خاطر اينه كه گروه سوم كه طراحي فونت رو هم تايپوگرافي ميدونن بنا به دلايلي كه بعدا ميگم ، اشتباه ميكنن .

اگر به گذشته برگرديم از سال 1468 م . که فن چاپ توسط گوتنبرگ اختراع شد هنرمندان سعی بر این کردند که صفحه ای که در آن کلمات چاپ می شود جلوه و زیبایی بیشتری داشته باشد . از همان زمان تلاش برای توانمندتر کردن حروف چاپی بیشتر شد . یکی از دلایل مهم این اقدام زیباتر کردن کتاب مقدس ( منظورم انجیل هست ) برای مسیحیان بود که جذابیت بیشتری برای آنها داشته باشه .

اگر بخواهيم به كلمه تايپوگرافي با دقت بيشتري نگاه كنيم ميشه از هم جداش كرد و به type + graphic ميرسيم .

اعتقادات مشترك در نسل چهارم و دوم در اينهاست : تايپوگرافي زماني مطرح ميشه كه متنمون قابليت تايپ داشته باشه /‌ نگاه بصري به عنصر تايپي اولین و مهمترين چيز در تايپوگرافيه /‌ تايپوگرافي براي يك اثر زماني مطرح ميشه كه اون فونت طراحي شده باشه / طراحي فونت كار تايپوگرافر هست ولي تايپوگرافي نيست .

اما اختلافاتشون : نسل دوم بر اساس حروف چاپي روزنامه ها كار تايپوگرافي رو انجام ميده ولي نسل چهارم بر اساس هر فونتي كه تايپ بشه /‌ نسل دوم بر خوانايي تاكيد خيلي زيادي داره ولي نسل چهارم كمتر به اين قضيه دقت داره / .

در رابطه با اصولي كه نسل چهارم درباره تايپوگرافي به اون اعتقاد دارند ، ‌ميتونم بگم كه :

.1- امروزه اصول خوشنويسي وارد معقوله تايپ شده و با استفاده از يكسري از برنامه ها ميتونيم به خطوط خوشنويسي از جمله نستعليق و ... (غيره ) دسترسي داشته باشيم . اما خوشنويسي و خطاطي تعريف خودشون رو دارن و نميشه اونها رو وارد تايپوگرافي كرد . خوشنويسي يعني خوش نوشتن بر اساس يكسري اصول و قواعد از پيش تعيين شده . خطاطي هم يعني خوشنويسي براي منظور و هدفي خاص . پس خوشنویسی و خطاطي وادي خودشون رو دارن . براي هندلترينگ يا همون نوشتاري كه بصورت عادي روي كاغذ انجام ميديم هم ميشه همين رو گفت .

2 - اما درباره خوانايي اثر تايپوگرافي . همونطور كه در قبل گفتم ما با استفاده از متن ،‌ پيامي كه در اثر گرافيكيمون ميخواهيم منتقل كنيم بصورت مستقيم ارائه ميكنيم . و كار گرافيك عرضه پيام بصورت تصويري هست . حالا اگر بخواهيم طوري روي فرم اين متن كار كنيم كه ديگر خوانده نشود يا اينكه به سختي خوانده شود ، پس انتقال پيامي نخواهيم داشت و اثر گرافيكيمون ناقص خواهد بود .

اما بايد تكليف بقيه فونتهاي تايپي هم مشخص بشه . چون اونها هم در آثار گرافيك حضور خواهند داشت .

در اينجا ميشه گفت براي ارائه بهتر اونها هم ميتونيم اصول تايپوگرافي رو براشون اعمال كنيم . اما الزاما تايپوگرافي نيستند . همونطور كه براي طراحي تايپ فيس اصول تايپوگرافي رو از زير نظر ميگذرونيم و بهشون توجه داريم ولي كارمون تايپوگرافي نيست .