دیالوگی عجیب در فیلمی آمریکایی: «فردین‌بازی در نیار!»

[javad jan]

کلاً ما ملت بذله‌گویی هستیم و هیچ فرصتی را برای خندیدن و خنداندن از دست نمی‌دهیم اما باید توجه داشته باشیم اینکه «دیگران با ما بخندند» با اینکه «دیگران به ما بخندند» فرق دارد!

همه می‌دانیم که تمدن‌های باستانی همیشه محل رمز و راز بوده‌اند: مصر، چین، هند و ایران. رمز و راز یک صفت مشهور دارد: «عجیب!» و به نظر می‌رسد خیلی از چیزهای عجیب هنوز هم در ایران اتفاق می‌افتد که از فرط عجیب بودن، تلویزیون کشور هم با وجود دست به عصا بودن در این موارد، لااقل در اخبار 20:30 نشانشان می‌دهد.

البته مورد عجیبی که می‌خواهم درباره‌اش حرف بزنم هنوز در اخبار 20:30 سراغ‌اش نرفته‌اند شاید به این دلیل ساده که سیاسی نیست و ربطی هم به وقایع اجتماعی داخل ایران ندارد. رنگ خاصی ندارد و مشمول قوانین راهنمایی و رانندگی و انحراف در بزرگراه نمی‌شود.

روزگاری بود که دوبلور‌ها متهم بودند به ادا کردن جمله‌هایی که ربطی به فیلم اصلی نداشت و مخصوصاً در دهه 50 پشت سر هم به شکل پسِ گردنی اداشان می‌کردند تا فیلم بامزه‌تر شود. [«جمله پسِ گردنی» از آنجا اصطلاح شد که به محض اینکه بازیگر سرش را برمی‌گرداند و پسِ گردن‌اش را نشان تماشاگر ایرانی می‌داد، دوبلور نامردی نمی‌کرد و در جا دیالوگ خودش را پسِ گردن طرف ادا می‌کرد! کار البته در اواسط دههٔ 50 به جایی رسید که دوبلور روی لب‌های بسته چارلز برانسون در «تلفن»‌ دان سیگل گفت: «بگو تو! فدای تو!»] اما الان که بازار فیلم‌های زیرنویس‌دار گرم و گرم‌تر می‌شود تازه متوجه شده‌ایم که لااقل بخشی از آن جمله‌ها کار دوبلور‌ها نبوده و شاهکار مترجم‌هاست!

همه می‌دانیم که «فردین‌بازی» اصطلاحی متعلق به سینمای ایران است که بین عامه تا حد ضرب‌المثل ارتقا پیدا کرده و یادآور روزگاری‌ست که محمدعلی فردین در این سینما نماد رفاقت و جوانمردی و معرفت بود پس حضور این اصطلاح در زیرنویس فیلمی اکشن محصول سال 2012 امریکا نه تنها خنده‌دار که اسفناک است!

در سکانسی از فیلم «2Taken » ساخته اولیور مگتان، موقعی که قهرمان اکشن فیلم [لیام نیسن] دست بسته دارد توسط رد سربدزیجا تهدید به مرگ می‌شود آن هم جلوی چشم زن سابق‌اش، می‌گوید: «منو که داری اونو ول کن» و شخصیت منفی فیلم داد می‌زند: «برای من فردین‌بازی در نیار!» یعنی زیرنویسی که مترجم محترم گذاشته برای ما تا ما لذت کافی را از فیلم ببریم این را به ما می‌گوید!

این البته تنها مورد در سال‌های اخیر نیست و در فیلمی دیگر، مترجم محترم دیگری موقعی که شخصیت فیلم می‌گوید: «یا مسیح!» زیرنویس‌اش را این طور به عرض ما می‌رساند: «یا حضرت عباس!» [پس لطفاً دیگر هی دوبلور جان وین را به خاطر گفتن «لااله الا الله» یا «استغفرالله» در دهه 50 ملامت نکنید! خب شاید بشود با دیدگاه تئوریسن‌های تلویزیون ایران این را بخشی از پیشروی جامعه ایران به سمت ارزشی شدن دانست!]

این جریان عجیب را فقط در ترجمه دیالوگ فیلم‌ها شاهد نیستیم و پای‌اش به ترجمه رمان‌ها و داستان‌های کوتاه در کتاب‌ها و خصوصاً در نشریات هم کشیده شده که در ترجمه دیالوگ‌ انیمیشن‌ها [برای دوبله] یا کتاب‌های کودکان و نوجوانان، صاحب تئوری هم شده و به آن «انقلاب در هنر ترجمه» لقب داده‌اند! [البته خودِ دوستان این لقب را داده‌اند، وگرنه بنده بی‌تقصیرم و حیران و خندان!]

کلاً ما ملت بذله‌گویی هستیم و هیچ فرصتی را برای خندیدن و خنداندن از دست نمی‌دهیم اما باید توجه داشته باشیم اینکه «دیگران با ما بخندند» با اینکه «دیگران به ما بخندند» فرق دارد!