آوای قرآن و آرامش دل‏ها

[sunyboy]

آدمی به عنوان پیچیده‏ترین موجود، دارای نیازهای متعدد و متنوعی است . او سراپا نیازمند آفریده شده و همه‏ی زندگی او را نیاز دربرگرفته، و دین گل سرسبد نیازهای اوست . ریشه‏ی احساس به دین، ژرف و عمیق است واین احساس یك وابستگی مطلق است . به دیگر سخن، انسان گرایش و كشش‏های دائمی به سوی آفریدگار خویش دارد و زمزمه‏ها، طلب‏ها، راز و نیازهایش نیز برخاسته از آن كشش‏هاست . عبادت تجلی خواست روحی بشر است و منظومه‏ی عبادات نیز شكل دادن و قالب ساختن برای آن حقیقت و تجلی فطری است كه در عمق فطرت انسان وجود دارد . آدمی قادر نیست از قلمرو راز و نیاز بگریزد، انسان ممكن نیست كه خود را نیازمند خداوند احساس نكند .

اگر احساس كرد كه در زندگی او خدایی نیست، مثل مگس‏های خشك پاییزی می‏شود كه به محض این كه به شیشه می‏خورد، بی‏صدا می‏میرد . یكی از نیازهای بشر، گوش دادن به كلام خداوند است . حتی آوای دل‏نشین قرآن نیز دردهای او را تسكین می‏دهد و نیازش را برمی‏آورد .
درمقاله‏ی حاضر، از چكیده‏ی سه تحقیق پزشكی سخن می‏رود كه در هر یك از آن‏ها، تاثیر آوای قرآن كریم در كاهش استرس و اضطراب بیماران مورد مطالعه قرار گرفته است .

1 - بررسی میزان تاثیر آوای قرآن كریم بر كاهش سطح اضطراب قبل و بعد از انجام اقدامات تشخیصی و درمانی .

در چكیده‏ی تحقیق فوق كه در دانشگاه علوم پزشكی اصفهان و به سال هزارو سی صدو هفتادو شش صورت گرفت، آمده است: اضطراب، پدیده‏ی شایع عصر ماست، اما پیشینه‏ای به طول تمامی تاریخ دارد، و از این رو، همواره مورد توجه بوده است . با این وصف، اضطراب كم، برای حیات و زندگی روزمره لازم است، ولی قطعا اضطراب زیاد، آثار و زیان‏های جدی بر جسم و روان و روابط اجتماعی می‏گذارد، و در نتیجه، كنترل و مهار آن همیشه توصیه شده است .

شاید به این علت در سال‏های اخیر، پژوهش گران تاكید و توجه زیادی بر روش‏های غیر دارویی كاهش اضطراب دارند، و در این راستا، در تحقیقات فراوان، تاثیر انواع موسیقی بر كاهش اضطراب، مورد ارزیابی قرار گرفته است . یكی از اقسام موسیقی، موسیقی ناشی از تلاوت آیات قرآن كریم است، این موسیقی عرفانی و دلپذیر، یكی از باشكوه‏ترین ابعاد اعجاز بیانی قرآن مجید است .

هدف تحقیق، بررسی تاثیر آوای قرآن بر وضعیت استرس بیماران، قبل و بعد از اقدامات درمانی است . فرضیه‏ی تحقیق عبارت بود از این‏كه آوای قرآن بر كاهش شدت اضطراب قبل و بعد از انجام اقدامات تشخیصی و درمانی، مؤثر است . این طرح تحقیقاتی، یك مطالعه نیمه تجربی به شمار می‏رفت كه جامعه‏ی آماری آن را كلیه بیماران بخش‏های داخلی و جراحی بیمارستان امام حسین ( علیه السلام) و امام خمینی ( رحمه الله) اصفهان تشكیل می‏داد . این بیماران قرار بود تحت‏یك نوع پروسه تهاجمی قرار گیرند .

حجم نمونه در این مطالعه هشتاد نفر بوده‏اند كه به طور تصادفی در دو گروه آزمون و شاهد قرار داده شدند . در این تحقیق، برای كاهش اضطراب گروه آزمون، از بیست دقیقه آوای قرآن كریم با صدای اساتید بزرگ مصری و ایرانی كه از بین آیات و سوره‏های مختلف انتخاب شده بود، استفاده گردید، و از طریق هدفون به استماع واحدهای بیمارستانی رسانده شد . اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم‏افزار epl6 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، و نتایج زیر به دست آمد:

در مرحله‏ی اول، كاهش اضطراب در دو گروه شاهد و آزمون محسوس نبود، در حالی كه در گروه آزمون در مراحل دوم و سوم - قبل و بعد از انجام پروسیجر میزان اضطراب كاهش یافته، اما این كاهش در گروه شاهد مشاهده نشد و نیز، در بررسی علائم حیاتی در گروه آزمون، میزان فشار خون سیستول و تنفس تعدیل یافته، ولی تعداد نبض، و میزان فشار خون دیاستول در مقایسه با گروه شاهد، تغییر معنا داری نداشته است .

هم‏چنین، عوامل دیگری مثل سابقه‏ی انجام پروسیجر، نوع عمل، سن، جنبش، سابقه‏ی استماع به موسیقی یا تلاوت آیات قرآن، تشخیص پزشكی و ... بررسی گردید، كه هیچ كدام ارتباط معنی‏داری با كاهش سطح اضطراب نشان ندارند . بنابراین، نتایج تحقیق نشان داد كه فرضیه‏ی تحقیق درست و قابل اثبات است، یعنی این كه آوای قرآن كریم بر كاهش سطح اضطراب بیماران قبل و بعد از انجام تشخیصی و درمانی تاثیر دارد.

2 - میزان تاثیر آوای قرآن كریم بر كاهش میزان اضطراب بیماران، قبل از عمل جراحی در بیمارستان‏های منتخب تهران در سال هزارو سی‏صد و هفتادو شش .
تحقیق مذكور نیمه تجربی بود كه به منظور بررسی میزان تاثیر آوای قرآن كریم بر اضطراب بیماران، قبل از عمل جراحی قلب صورت گرفت . این پژوهش، در بخش جراحی قلب بیمارستان امام خمینی ( رحمه الله) تهران انجام یافت . هدف كلی پژوهش، تعیین میزان تاثیر آوای قرآن كریم بر اضطراب بیماران قبل از عمل جراحی قلب بود .

تعداد هشتاد نفر از بیماران با توجه به مشخصات نمونه انتخاب شدند . از این تعداد، پنجاه نفر در گروه آزمون تحت تاثیر متغیر مستقل گوش كردن به آوای قرآن كریم، از بعد از ظهر روز قبل، دو بار و هر بار پانزده دقیقه به آوای قرآن كریم گوش كردند، و سی نفر در گروه شاهد قرار گرفتند، كه تحت تاثیر دخالت و مداخله‏ی پژوهشگر قرار نداشتند، و تنها از مراقبت‏های معمول بخش جراحی استفاده می‏كردند . اضطراب بیماران در دو گروه با بعد از ظهر روز قبل از عمل و صبح عمل با پرسش نامه‏ی اضطراب اسپیل برگر و چك لیست ثبت علائم حیاتی سنجیده شد، و در پایان نمونه‏گیری، میزان كاهش اضطراب گروه آزمون و شاهد مقایسه گردید .

تجزیه و تحلیل یافته‏های آزمون آماری نشان از آن داشت كه میزان اضطراب بیماران قبل از عمل جراحی به تاثیر از آوای قرآن كاهش یافته است .
3 - بررسی تاثیر آوای قرآن كریم بر كاهش میزان اضطراب بیماران بستری در بخش‏های مراقبت ویژه‏ی قلبی یكی از بیمارستان‏های منتخب شهر تهران در سال هزارو سی‏صد و هفتادو شش .

پژوهش مذكور، یك مطالعه‏ی نیمه‏تجربی بود كه با هدف مطالعه‏ی تاثیر آوای قرآن كریم بر میزان اضطراب بیماران بستری در بخش‏های مراقبت ویژه‏ی قلبی یكی از بیمارستان‏های منتخب شهر تهران انجام شده است . تعداد نمونه‏های این پژوهش شصت نفر بوده‏اند كه به صورتی تصادفی و با استفاده از قرعه كشی در دو گروه آزمایش كنترل قرار گرفتند . جهت گرد آوری داده‏ها، از پرسش نامه‏ی دو قسمتی استفاده شد .

قسمت اول پرسش نامه مربوط به اطلاعات فردی و سؤالاتی در مورد موسیقی‏های مذهبی بود، و بخش دوم، شامل پرسش نامه‏ی استاندارد اسپیل برگر بود . در این پژوهش برای گروه آزمایش با صدای استاد عبدالباسط، آیات ده تا بیست‏و سه سوره‏ی یوسف با استفاده از ضبط صوت مجهز به هدفون به مدت بیست دقیقه پخش شد . قبل و بعد از پخش آوای قرآن كریم، در دو گروه آزمایش و كنترل فرم اضطراب اسپیل برگر توسط واحدها تكمیل و جهت تعیین میزان اثر بخش آوای قرآن كریم، اختلاف نمرات اضطراب قبل و بعد از مداخله، محاسبه گردید . نتایج‏حاصل از پژوهش نشان داد كه استماع آوای قرآن كریم باعث كاهش اضطراب بیماران می‏شود .

نتیجه
در سال‏های آغازین قرن بیست و یكم نیز توجه و گرایش به معنویت مهم‏ترین پدیده زمان ماست، و دیگر همانند گذشته جدال با معنویت و خداوند، جدالی ترقی‏خواهانه به نظر نمی‏رسد . از یك سو، علم در پاسخ به سئوالات انسان اظهار عجز و ناتوانی می‏كند و به قول سارتر (1971) علم مرده است، و از سوی دیگر، احساس تنهایی، ناامنی، پوچی و وانهادگی او را سخت می‏آزرد . راه نجات از این بحران در آمیختن معنویت و عقلانیت است كه یك پای آن وحی و پای دیگر عقل است .


مرتضی شیرودی / دیدار آشنا شماره 42