آگرا (انگلیسی: Agra, هندی: आगरा) سومین شهر بزرگ در ایالت اوتار پرادش در کشور هندوستان است. این شهر دركنار رودخانه يامونا (جمنا) قرار گرفته و از دهلی پایتخت هند، با قطار تنها دو ساعت و نيم، با ماشين 4 ساعت و با هواپيما 30 دقيقه فاصله دارد.
نام آگرا به شکل «آگرابانا» نخستین بار در کتاب حماسی ماهابهاراتا آمده و معناشناسان آن را «پردیس» یا «بهشت» معرفی کردهاند.در قرنهای ۱۶ یا ۱۷ میلادی آگرا به راستی تمثالی از پردیس در روی زمین شده بود. [۱] آگرا در زمان حکومت اکبر، جهانگیر و شاه جهان اهمیت زیادی یافت. این شهر پایتخت حکومت اکبر، پادشاه بزرگ امپراتوری مغولی هند یا گورکانیان بوده و در آن زمان تبدیل به مرکز هنر، فرهنگ، تجارت و یادگیری کشور پهناور هندوستان گردید.
جغرافیا
مساحت آگرا 1,800 و جمعیت آن بیش از 1,400,000 نفر ( در سال 2001) میباشد. ارتفاع آن از سطح دریا 171 متر است و در مورد وضعیت کلی آب و هوای شهر آگرا می توان گفت بهترین آب و هوا را از اکتبر تا مارچ دارد و در تابستان هوا حدوداً بین 22 تا 45 درجه و زمستان 4 تا 31 درجه است.
تاریخچه
آگرا در قرن 16 میلادی توسط سکندر لودهی (سلطان دهلی از سلسلهٔ لودهی متوفی به سال 1517) كشف شد. سپس بابر موسس سلسله امپراتوری مغولی هند برای مدتی در آگرا ماند و ساخت باغ هایی چهار گوش به سبك باغ های ایرانی را در آنجا مرسوم كرد. اكبر در این شهر قلعه آگرا را ساخت و جهانگير آن را با كاخ ها و باغ های بسيار زيبا مزین كرد. همچنين شاه جهان با ساخت تاج محل شهرتی عالمگیر برای این شهر به ارمغان آورد. هم اکنون این شهر از مراکز توریستی هند به شمار میرود.
آگرا با نام «اکبرآباد» پایتخت شاهانی چون اکبر، جهانگیر و شاهجهان بوده که زبان مادریشان فارسی بود و در گسترش زبان فارسی در شبهقاره هند کوشیدند و کامیار بودند. نخستین باغ معروف به «باغهای پارسی» در کرانه رود یامونا در همین شهر شکل گرفت و سازندهی آن شاه بابر بود. نام خاص این باغ ایرانی آرام باغ است.
اکبرشاه، نوهی بابر، «لالقلعه» یا «قلعه سرخ» را ساخت و آگرا را به مرکز هنری، بازرگانی و مذهبی تبدیل کرد. شهرک فاتح پورسیکری در حومهی آگرا هم از ميراث اکبر است. باغهای سبز و انبوه قلعه سرخ بازمانده از جهانگیر، پسر اکبر مغول است. و اما شاهجهان با علاقهای که به هنر معماری داشت، به آگرا و هندوستان ساختمانی را تقدیم کرد که همین حالا هم درخشانترین نگین تاج سر هند محسوب میشود. شاهجهان پایتختاش را به دهلی منتقل کرد؛ اما پسرش اورنگزیب دوباره به اکبرآباد برگشت و پدرش را به زندان قلعه سرخ انداخت. بعد از مدتی، سال ۱۶۵۳، پایتخت اورنگ زیب به شهر اورنگآباد در فلات دکان هند کوچید و تا پایههای امپراتوری بابری یا مغول هند به لرزه افتاد، اکبرآباد تحت نفوذ قومهای ماراتها و جاث واقع شد و آگرا نام گرفت و از سال ۱۸۰۳ میلادی تسلیم امپراتوری بریتانیا شد.[۳]
![]()
قلعهٔ اگرا
![]()
سیکاندرا آرامگاه اكبر
![]()
پنج محل درفاتح پور سیکری
مراکز تاریخی و دیدنی منطقه اگرا
این بنای مهم با معماری ایرانی در خور توجه خود به عنوان مهمترین بنای تاریخی هند و یکی از عجایب هفتگانه جدید شهرت جهانی دارد. تاجمحل که بنای یادبود ملکهی ایرانیتبار ممتاز محل است، سال ۱۶۴۸ میلادی ساخته شد و خود شاهجهان هم در طرحریزی ساختمان آن نقش مستقیم داشت و در نهایت هم همان جا خاک شد.
قلعهٔ اگرا (قلعه سرخ Red Fort):
قلعهٔ اگرا که همچنین به حصار سرخ و لال قلعه نیز مشهور است - لال در زبان هندی به معنی قرمز است - توسط اكبر امپراتور بزرگ گورکانی ساخته شد. حياط پر پيچ و خم، مسجد و تالار اختصاصی قلعه عظمت امپراتوری گورکانیان هند را منعكس میكند. مسجد موتی (Moti به معنی مروارید) و برج جاسمين (ياسمين) نشان دهنده مهارت صنعتگران و معماران آن روزگار هند هستند. این بنا را با قلعه دیگری که به همین نام قلعه سرخ یا ردفورت مشهور است و در دهلی است نباید اشتباه گرفت.
فاتح پور سیکری (Fatehpur Sikri):
فاتح پور سیکری به معنی "شهر پيروزی" شهر متروكه امپراتور اكبر که در نزدیکی اگرا واقع است. تالار شنوندگان، مكان ها و مسجدها هنوز هم کاملا سالم و در وضعيت مطلوب هستند که از جمله می توان پنج محل (Panchamahal) و دروازه بلند (Buland Darwaza) را نام برد. در محوطهی مسجد جامع، آرامگاه شیخ سلیم چیستی (Sheikh Salim Chisti) واقع است و در واقع، اکبر شاه گورکانی شهر فاتح پور سیکری را به خاطر همین صوفی معروف مکتب چیستی هند پایه گذاشته بود.
سیکاندرا(Sikandra):
سیکاندرا آرامگاه جلالالدین محمد اكبر سومین و بزرگترین پادشاه سلسله گورکانیان هند است. این بنا با ماسه سنگ قرمز ساخته شده و با مرمر جواهر نشان شده است. اکبر به این رنگ از سنگ بسیار علاقه داشت و اغلب بناهای ساخته شده در زمان او با این مصالح ساخته شده است.
مراکز تاریخی دیگر
از دیگر مراکز تاریخی و دیدنی منطقه اگرا می توان مقبره اعتمادالدوله (Itmad-Ud-Daulah's Tomb)که ملکه نور جهان برای پدر خود که صدراعظم دربار جهانگیر بود ساخت، مسجد جامع اگرا (Jama Masjid)، چینی کا روضه (Chini Ka Rauza)، باغ رام (Ram Bagh)، سوامی باغ صمد (Soami Bagh Samadh)، مقبره مریم (Mariam's Tomb) یکی از زنان اکبر و باغ مهتاب (Mehtab Bagh) را نام برد.