زلزله مرگبار شهر شماخي و اشاره اي به سابقه تاريخي اين شهر در صدها سال پیش

[Borna66]

زلزله مرگبار شهر شماخي و اشاره اي به سابقه تاريخي اين شهر

مجسمه خاقاني



25 نوامبر سال 1667 يك زلزله شديد شهر شماخي قفقاز وقت ايران را ويران ساخت و نزديك به هشتاد هزار تن را كشت.

دولت صفوي براي بازسازي شهر تلاش بسيار كرد و حتي از اصفهان معمار و كارگر به شماخي فرستاد و مركز شهرستان را موقتا به باكو كه در 120 كيلومتري شرق شماخي واقع شده است منتقل ساخت.

اين زلزله در آغاز سلطنت صفي ميرزا (شاه سليمان صفوي) روي داده بود كه جمعي گفته بودند چون صفي ميرزا در ساعتي نحس بر جاي پدرش (شاه عباس دوم) نشسته اين زلزله روي داده است. صفي ميرزا براي اطمينان خاطر مردم مجبور شد كه دوباره تاجگذاري كند. اين نخستين و آخرين زلزله سخت شماخي نبود، در سال 1191 ميلادي (زمان حكومت شروانشاهان، حكام باقيمانده از عهد ساسانيان در قفقاز) يك زلزله شديد اين شهر را ويران كرده بود. منطقه شماخي در طول هزاره دوم ميلادي 11 زلزله شديد به خود ديده است كه يكي ديگر از آنها در دوم دسامبر 1859 روي داده بود، ديگري در سال 1902 و آخرين زمين لرزه در سال 2000.

شماخي قرنها مركز حكومت شروانشاهان بود و خاقاني از شاعران بزرگ و قصيده سراي ايران كه در قرن دوازدهم ميلادي (1122 ـ 1190) مي زيست از همان شهر برخاسته بود. قصيده ايوان مدائن او معروف است. آنتوني جنكينسون انگليسي در قرن شانزدهم در آن شهر يك مركز تجاري داير و از آنجا سفري هم به ايران كرده بود. برخي از مورخين نوشته اند وي بود كه تزارهاي روسيه را به تصرف قفقاز تشويق كرده بود زيرا كه به عنوان نماينده دربار لندن با دربار آنان رفت و آمد داشت و از پادشاه وقت صفويه ايران (شاه طهماسب يكم) دلخور. شماخي واقع در منطقه «اران» در پي دور اول جنگهاي روسيه با ايران طبق قرارداد گلستان (منعقد در 1813) به روسيه داده شد. روسها در زمان پتر يكم در سال 1722 وارد شماخي شده بودند ولي بعدا از ترس نادرشاه آنجا را ترك گفتند.

نادرشاه در همين دهه از شماخي ديدار و كساني را كه به روس ها روي خوش نشان داده بودند تنبيه كرد. قفقاز ايران در سه دهه اول قرن نوزدهم و ضمن دو جنگ طولاني و دو قرارداد گلستان و تركمنچاي به دست روس ها افتاد. شماخي اينك در جمهوري آذربايجان واقع است.